Με αφορμή τον θάνατο της Βασίλισσας Ελισάβετ, θυμηθήκαμε πόσο ενδιαφέρον υπάρχει ακόμα και στους πολέμιους της μοναρχίας για τα τεκταινόμενα στην βασιλική οικογένεια. Γεγονός που έχει φανεί πολλάκις, αλλά ιδιαίτερα και μέσα από την βραβευμένη σειρά του Netflix, “The Crown” (Το Στέμμα).
Η Μαρία Δήμου, ψυχολόγος Λακανικού Προσανατολισμού, τα τελευταία χρόνια οργανώνει ομάδες μελέτης είτε παραμυθιών είτε ταινιών προσεγγίζοντάς της μέσα από την ψυχανάλυση. Αυτή την φορά, ομάδα μελέτης της εξετάζει την σειρά “The Crown” (Το Στέμμα) και μελετά ψυχαναλυτικά τους ήρωες, την ιστορία τους και πώς αυτή μπορεί να μας επηρεάζει.
Flag: Με τι ασχολείται η νέα ομάδα μελετης σας που ξεκινά τον Νοέμβρη;
Μαρία Δήμου: Η νέα ομάδα μελέτης είναι μια προέκταση της προηγούμενης ομάδας μελέτης παραμυθιών. Έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς οι βασιλιάδες, οι βασίλισσες, οι πρίγκιπες και οι πριγκίπισσες ζουν κι αναλύονται έξω από τα παραμύθια. Έκρινα λοιπόν πως δεν υπάρχει καλύτερη σειρά από το “The Crown” ώστε να μελετήσουμε ψυχαναλυτικά το φαινόμενο της “παραμυθένιας” μοναρχίας μέσα στον “κυνικό” 21ο αιώνα. Φυσικά δε θα φύγουμε με ένα “Στέμμα” από την ομάδα αυτή μετά το πέρας της, αλλά σίγουρα με μια Βεβαίωση Παρακολούθησης γύρω από τη βαθιά ψυχαναλυτική έννοια του Συμβόλου και του Συνθώματος.
Πώς γίνεται η προσέγγιση της ψυχανάλυσης στις ταινίες;
Βλέπουμε την ταινία ή τη σειρά ο καθένας σπίτι του μόνος ή με τη παρέα του, μιας και αυτή η ομάδα μελέτης για ακόμη ένα εξάμηνο θα γίνει με zoom. Κατόπιν, αναλύοντας την πλοκή, τους χαρακτήρες και την ιστορικη περίοδο όπου η ταινία ή η σειρά εμπλέκεται ξεκινάμε την ψυχαναλυτική προσέγγιση των θεμάτων που προκύπτουν. Με λίγα λόγια στηριζόμαστε σε χαρακτήρες κατά προτίμηση υπαρκτούς στην ιστορία και μέσω της ταινίας μπαίνουμε σε βαθιές ψυχαναλυτικές κατά προτίμηση Λακανικής προσέγγισης, γνώσεις.
Πώς έγινε η επιλογή του “The Crown”;
Στη Λακανική ψυχανάλυση εξέχουσα θέση έχει η θεωρία του Βορρόμειου κόμβου, του τρόπου που το πεδίο του συμβολικού, του πραγματικού και του φαντασιακού εμπλέκονται στην υποκειμενική πραγματικότητα του καθενός μας και αποτελεί το σύνθωμα του. Τη δική του μοναδική πλοκή ζωής, εν ολίγοις. Σε αυτή την ομάδα λοιπόν μέλημα μας είναι να εξοικειωθούμε με το κάθε πεδίο ξεχωριστά και η σειρά “The Crown” μιας και αποτελεί μια προέκταση του παραμυθιού στην πραγματική ζωή, θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε τη συσχέτιση του φαντασιακού με το συμβολικό και στη τελική, το πραγματικό που εκπροσωπεί ένα Στέμμα ως ένα πολύτιμο αντικείμενο μεταβίβασης που αφήνει πονοκέφαλο σε αυτούς που το φορούν.
Μετά τον θάνατο της Βασίλισσας Ελισάβετ, και γνωρίζοντας και τις εξελίξεις στην βασιλική οικογένεια, τι πιστεύετε ότι κάνει να κρατιέται αμείωτο το ενδιαφέρον σε μία τέτοια σειρά, που η πλοκή της είναι προδιαγεγραμμένη και η ίδια η ζωή κάνει τα spoilers;
Υπάρχει το παραμύθι που από μικρά μεγαλώσαμε. Με παλάτια, πρίγκιπες, βασίλισσες, άμαξες και αυλικούς. Μετά υπάρχει η βαθιά ιστορία της μοναρχίας όπου φέρνει στη πραγματική ζωή αυτή την άπιαστη αίγλη του παραμυθιού. Και μετά μια τηλεοπτική σειρά που βασισμένη σε αληθινή μοναρχία, αφηγείται το παραμύθι από την ανάποδη. Μόλις σας περιέγραψα τα τρία πεδία της Λακανικής ψυχανάλυσης όπου δένονται σε ένα σημείο που προκαλεί και προσκαλεί τον παρατηρητή να σταθεί. Από αυτό ακριβώς το σημείο είναι που και μια ψυχανάλυση καλεί το υποκείμενο να δει και να αφουγκραστεί τη ζωή του. Το δικό του “παραμύθι”. Φυσικά το υποκείμενο προτιμά με έναν πιο εύκολο τρόπο ως παρατηρητής να βλέπει τον όλεθρο που κρύβεται κάτω από το στέμμα, μιας και καθετί που μοιάζει με παραμύθι, δεν είναι. Κι αυτό ο θεατής κατά βάθος το γνωρίζει και το αναγνωρίζει και στη δική του ζωή κι ας το αρνείται.
Υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για τα τεκταινόμενα της βασιλικής οικογένειας ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων. Γιατί συμβαίνει αυτό; Είναι η νοοτροπία της κλειδαρότρυπας;
Είναι η νοοτροπία του “προσποιητού” όπως λέμε στη Λακανική ψυχανάλυση. Η ταύτιση με το ρούχο, με το στέμμα, με όλη την πορφυρή ένδυση και λάμψη που αναπόφευκτα κάτω από αυτή βρίσκεται η αλήθεια μισο-ειπωμένη, γυμνή, κατάλληλη για ματιές από τη κλειδαρότρυπα.
Έχουν γυριστεί δεκάδες ντοκιμαντέρ, έχει χυθεί πολύ μελάνι. Πώς είναι όμως όταν οι πρωταγωνιστές βρίσκονται εν ζωή να αποτυπώνεται η ιστορία τους στο Netflix;
Υπάρχουν πλέον αρκετές βιογραφίες με τους πρωταγωνιστές εν ζωή. Εδώ όμως σε αυτή τη σειρά είναι κάτι άλλο. Είναι το παραμύθι που μετράει, μόνο που δεν είναι ήρωες της Disney, είναι ένσαρκες αναπαραστάσεις της ζωής ανθρώπων σαν κι εμάς, μέσα σε ένα ανάκτορο.
Στο “The crown” έχουμε μεγαλύτερη έμφαση στο “Στέμμα”, σε αυτό το σύμβολο που κάνει μια οικογένεια να φαντάζει απλησίαστα κοντινή. Στο Netflix αποτυπώνεται ακριβώς αυτή η αλήθεια. Το παραμύθι στη ζωή ή η ζωή σαν παραμύθι. Κι αυτό, αυτή η συγκεκριμένη οικογένεια το γνωρίζει. Παίζει εδώ και αιώνες το “ρόλο” της. Δεν είναι διόλου παράξενο. Το παράξενο είναι που ο θεατής προς στιγμήν μέσα στη πλοκή ξεχνά πως δεν είναι παραμύθι, αλλά αληθινή ιστορία υπό τη σκιά ενός πολύτιμου αληθινού στέμματος ανεκτίμητης αξίας, μεταφορικά και κυριολεκτικά.
Στην περίπτωση των γυναικών που μεγαλώνουν ως “πριγκίπισσες” ή αναζητώντας έναν πρίγκιπα, τι μήνυμα καταφέρνει να περάσει αυτή η σειρά;
Κανένα. Νομίζω πως το “Στέμμα” είναι τόσο καθοριστικό στη φαντασίωση των κοριτσιών που η κοινωνία τους μεγαλώνει έτσι κι αλλιώς για να περιμένουν τη βραδιά του γάμου τους, να αναπαραστήσουν έστω και για λίγο το παραμύθι τους. Κι αυτή ακριβώς είναι η δύναμη του φαντασιακού και του προσποιητού. Κάθε άνθρωπος θέλει να συνεχίσει να “κοιμάται” ανάλαφρα σε κάποια ιδανικά/δανεικά για να ξεχάσει πως η ζωή έτσι κι αλλιώς θα ζητήσει πανωτόκια! Και αυτή η σειρά σίγουρα δείχνει το κόστος που έχει ώστε να κρατηθεί ένα παραμύθι ζωντανό.
Κατά την διάρκεια των κύκλων και την εναλλαγή των ηθοποιών, τι καταλαβαίνουμε για την ψυχοσύνθεση της βασίλισσας από την δόμηση του χαρακτήρας της;
Εδώ έχουμε μια αντίθετη αλήθεια. Ενώ κατά βάθος όλοι θέλουν έναν πρίγκιπα ή μια πριγκίπισσα η συγκεκριμένη ξεκινώντας από τον πατέρα της, δεν το ήθελε. Δεν είχε προετοιμαστεί γι’ αυτό. Κι αυτό φαίνεται σε όλη τη σειρά, σε όλη την ιστορία που διαδραματίζεται. Γίνονται λάθη, δημιουργούνται “συμπτώματα” και “παραπραξίες” στην ίδια και τα μέλη της οικογένειας της, που μαρτυρούν την αλήθεια της. Δεν το επιθυμούσε. Το μεγαλύτερο σύμπτωμα της αλήθειας της το ενσάρκωσε η πριγκίπισσα Νταϊάνα, αλλά, ας μη μπούμε τώρα σε λεπτομέρειες. Αυτά θα τα διδαχτούμε στην ομάδα μας.
Οι ίδιοι ως θεατές τελικά βλέποντας το Crown πιστεύετε ότι αποδομούμε το Στέμμα ή τρέφουμε την κρυφή ελπίδα ότι θα ζήσουμε μία τέτοια ζωή;
Το να πιστεύεις σε ένα Σύμβολο ως αναπαράσταση μιας καλύτερης επίγειας ή και μετά θάνατον ζωής, είναι κάτι το ανίκητο. Το Σύμβολο αποκτά δύναμη, γίνεται ένα άπιαστο αντικείμενο επιθυμίας. Όποιο κι αν είναι αυτό. Προκαλεί ρίγος η ύπαρξη του. Κάθε θρησκεία έχει ένα σύμβολο, κάθε μοναρχία επίσης. Δεν είναι καθόλου τυχαίο μάλιστα ότι με τη μελέτη του “Στέμματος” θα μελετήσουμε ψυχαναλυτικά τι είναι ο Βορρόμειος κόμβος στη Λακανική ψυχανάλυση που σχηματικά έχει τις καταβολές του στα σύμβολα – οικόσημα της αριστοκρατικής οικογένειας των Borromeo της Arona απο τα μέσα του 11ου μ.Χ. αιώνα και χρησιμοποιήθηκε στην τοπολογία, τη ψυχανάλυση και τη θρησκεία.
Υπό αυτή την έννοια όσο κι αν μέσα στη σειρά βλέπουμε τους μπελάδες μιας βασιλικής οικογένειας, είναι δύσκολο να αποδομηθεί η ισχύς του Στέμματος. Δε διαφέρει διόλου αυτή η αλήθεια και μέσα στη ψυχαναλυτική διαδικασία. Όσα συμπτώματα κι αν μας φέρνει η τάση μας να αγνοούμε την αλήθεια, εμείς θέλουμε να συνεχίσουμε να ονειρευόμαστε. Αυτό το Στέμμα ταρακουνά η ψυχανάλυση και μέσα σε αυτή την ομάδα μελέτης, πρόκειται να το βγάλουμε για λίγο από το “αββαείο”για να το μελετήσουμε!
Περισσότερες πληροφορίες, εδώ.
