Χτισμένη στη σκιά του Μυτιληνιού Ολύμπου, η Αγιάσος είναι ένα από τα ομορφότερα αμφιθεατρικά χωριά της Ελλάδας.
Με ορμητήριο την πόλη της Μυτιλήνης, η διαδρομή μέχρι την ορεινή Αγιάσο ήταν ιδιαίτερα γοητευτική. Διασχίσαμε τον κόλπο της Γέρας και περνώντας ανάμεσα από ελαιώνες και πλατάνια, σε λιγότερο από μισή ώρα φτάσαμε στο χωριό που στέκει σε υψόμετρο 475 μέτρων.
Το χωριό
Η πρώτη εικόνα που πήραμε από την Αγιάσο ήταν η απόλυτα διατηρημένη παραδοσιακή αρχιτεκτονική της και η ιδιαίτερη ντοπιολαλιά των κατοίκων της, που φημίζονται για το καυστικό χιούμορ τους, την ευρηματικότητα, τη νοικοκυροσύνη και την εργατικότητά τους. Τόπος με αξιοσημείωτη πολιτισμική παράδοση, καθώς ντόπιοι ποιητές και συγγραφείς του προηγούμενου αιώνα, έχουν εκδώσει εξαιρετικά θεατρικά έργα, ποιητικές συλλογές και σάτιρες. Γνωστό για τη διατήρηση αυτής της παράδοσης είναι το Αναγνωστήριο Αγιάσου, που βρίσκεται σε πλήρη δραστηριότητα όλο το χρόνο.
Αφήσαμε το αυτοκίνητο στο έμπα του χωριού, για να περπατήσουμε στα γραφικά ανηφορικά καλντερίμια. Τα σπίτια πανέμορφα, πετρόκτιστα με τα ξύλινα σαχνισίνια τους, ψηλοτάβανα, με θεόρατες ξύλινες περίτεχνες εισόδους. Τα κλειδιά που στέκονται στις κλειδαριές πρέπει να μετράνε κάνα δυο αιώνες. Παντού γλάστρες με ανθισμένα λουλούδια. Εκεί καταλαβαίνεις την αύρα του χωριού και το μεράκι των κατοίκων. Στη βόλτα σας στα σοκάκια, δε θα μπορέσετε να μη σταματήσετε για χάζι στα περιποιημένα μαγαζάκια με κεραμικά, χειροποίητα καλαθάκια και αρωματικά χόρτα μαζεμένα από τις βουνοπλαγιές του Ολύμπου. Πήραμε πευκόμελο, κάστανα από τον περίφημο καστανιώνα της Αγιάσου, λαδοτύρια, ελιές, τουλουμοτύρι, ξινόμηλα και άλλες τοπικές νοστιμιές. Εντυπωσιακή και επιβλητική, η εκκλησία της Παναγιάς, σαν μεσαιωνικό κάστρο με τρομερό δάπεδο από ολόκληρα μάρμαρα που σχηματίζουν ασπρόμαυρα μοτίβα, λαμπερούς πολυελαίους και εικόνες ανεκτίμητης αξίας.
Οι φούρνοι παράγουν μοναδικά παξιμάδια, ψωμί σταρένιο και γλυκίσματα. Η πλαντζέντα -ένα γλυκό με χειροποίητο φύλλο και καρύδια- είναι από τις καλύτερες του νησιού. Εδώ θα βρείτε και την ονομαστή βασιλόπιτα, που φτιάχνεται όλο το χρόνο και αποτελεί περιζήτητη λιχουδιά με πολλά χειροποίητα φύλλα, μυρωδικά και ξερή μυζήθρα. Μη φύγετε χωρίς να πάρετε κομμάτι μαζί σας. Κρατάει πολλές εβδομάδες χωρίς να πάθει τίποτα.
Κάντε μια στάση για καφέ στα παραδοσιακά καφενεία, που σερβίρουν κι ένα τοπικό χειροποίητο μη αλκοολούχο ρόφημα, το καϊνάρι. Δοκιμάστε τα φτιαγμένα με μεράκι σπιτικά γλυκά του κουταλιού. Εμείς δοκιμάσαμε γλυκό με φιρίκι της περιοχής και ζεστή λαχταριστή μπουγάτσα. Ολόγυρα υπάρχουν ταβέρνες με ντόπια κρέατα και μεζεδοπωλεία με ξεχωριστούς μεζέδες, κάποια από αυτά σε στυλ μαγειριού «ότι βγάλει ο τέντζερης».
Το χωριό είναι γνωστό και για το εξαιρετικά ξηρό κλίμα του (εξού και παλαιότερα λειτουργούσε λίγο πιο έξω σανατόριο). Αν είστε σε φάση λοιπόν να μαζέψετε σοδιές, να πάρετε ξερά κουκιά της περιοχής, τραχανά, αλλά και ντόπια βουνίσια κρέατα εκμεταλλευτείτε το.
Και λίγα παραπάνω στοιχεία
Η Αγιάσος χαρακτηρίστηκε παραδοσιακός οικισμός, από τον 19ο αιώνα και αποτέλεσε σημαντικό οικονομικό σημείο του νησιού, λόγω της παραγωγής ξυλόγλυπτων επίπλων, κεραμικών κ.ο.κ.
Στην πανέμορφη πλατεία με τον αιωνόβιο πλάτανο, θα βρείτε μαγαζάκια ξεχασμένα στο χρόνο. Μπαρμπέρης από τη μια γωνιά, ραφτάδικο μιας άλλης εποχής με τις παλιές ραπτομηχανές και τα τόπια υφάσματος αραδιασμένα στα ράφια στην άλλη. Θα συναντήσετε και τον παλιατζή να απλώνει τα ευρήματα του καθημερινά στο πεζούλι έξω από την εκκλησία. Ομολογώ ότι εκεί βρήκαμε πολλά παλιά οικιακά αντικείμενα που τείνουν πια να εκλείψουν. Το σημαντικό με τούτο το χωριό είναι πως ενώ κατακλύζεται από επισκέπτες, διατηρεί την αυθεντικότητα του αναλλοίωτη και δε δίνει σε κανένα επίπεδο την εικόνα ενός επιτηδευμένου τουριστικού προορισμού.
Το δεκαπενταύγουστο γίνεται το μεγάλο πανηγύρι της Παναγιάς και πολλοί πιστοί κάνουν το τάμα τους να περπατήσουν μέχρι την «πατουμένη». Πρόκειται για ένα μονοπάτι, λίγο πιο κάτω από το γεφύρι του Σταυριού, όπου μέσα από βαθύσκιωτες καστανιές οδηγεί στο Θεοφράστειο Μονοπάτι Φυσιογνωσίας, για να καταλήξει στο γραφικό γειτονοχώρι, τον Ασώματο.
Αν είστε λάτρεις τη πεζοπορίας, μπορείτε να ακολουθήσετε πολλές και πανέμορφες περιπατητικές διαδρομές στη γύρω περιοχή και να απολαύσετε το πλούσιο φυσικό τοπίο. Σκεφτείτε και την ανάβαση στην κορφή του Ολύμπου, του πιο ψηλού βουνού του νησιού, είτε με τα πόδια είτε με αυτοκίνητο. Σας επιφυλάσσει μια μοναδική πανοραμική θέα του νησιού.
Πιο πάνω, στην κορυφή του λόφου, είναι το Σταυρί. Μια άλλη γειτονιά της Αγιάσου, με ένα παραδοσιακό ουζερί-μαγέρικο, όπου ανάλογα με την εποχή, θα δοκιμάστε τοπικές σπεσιαλιτέ. Ολόγυρα κρέμονται χειρόγραφες σημειώσεις με σατυρικά στιχάκια γραμμένα στην αγιασιώτικη ντοπιολαλιά που αξίζει να διαβάσετε. Εδώ βρίσκεται και το εργαστήρι κεραμικής της οικογένειας Κουρτζή-Πανταζή, που η συμβολή τους στην ανάπτυξη της αγγειοπλαστικής τέχνης στο Αιγαίο είναι σημαντική. Ιδρύθηκε το 1820 και εγγράφηκε στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2020. Η αγγειοπλαστική τέχνη τους χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερες φόρμες και σπάνια διακοσμητικά μοτίβα. Άλλος επίσης αξιόλογος κεραμίστας της Αγιάσου είναι ο Χατζηγιάννης, με ιδιαίτερα ζωόμορφα μοτίβα.
Στο γυρισμό από την Αγιάσο κάναμε μια στάση στην Kαρίνη, για αναψυκτικό και μεζέ κάτω από τη σκιά των πλατανιών. Εδώ βρίσκεται και το καφενείο που σώζεται μια τοιχογραφία του Θεόφιλου και η κουφάλα του πλάτανου που συχνά κοιμόταν ο ναΐφ λαϊκός ζωγράφος -καθώς ζωγράφιζε τοίχους και κασέλες για ένα πιάτο φαγητό..
