Η απονομή του Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας στην ταινία «CODA», το βράδυ της 27ης Μαρτίου, αποτέλεσε για πολλούς λόγους μια ευκρινή ακτινογραφία της αμερικανικής -και της παγκόσμιας- κινηματογραφίας και διανομής. Με τον ήχο από το μιντιακά εκκωφαντικό χαστούκι του Γουίλ Σμιθ στον Κρις Ροκ ακόμη να βουίζει στα αυτιά μας, τα κινηματογραφικά ουσιώδη πέρασαν σε δεύτερη μοίρα στην 94η τελετή απονομής των βραβείων της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Έτσι όμως δεν γίνεται με όλα όσα συμβαίνουν στη σημερινή κοινωνία του (σοσιαλμιντιακού) θεάματος που ζούμε;
Αρχικά, ελάχιστοι αναρωτήθηκαν αν τελικά το «CODA» άξιζε μια τόσο μεγάλη διάκριση. Αν η συμπαθητική ανεξάρτητη ταινία, που προβλήθηκε στο χτυπημένο από την πανδημία Φεστιβάλ του Σάντανς τον Ιανουάριο του 2021, ήταν ό,τι καλύτερο είχε να δείξει το αμερικανικό σινεμά τη χρονιά που μας πέρασε. Κι αν τελικά ήταν ό,τι καλύτερο προβλήθηκε στην οθόνη, μήπως αυτό δείχνει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η αμερικανική κινηματογραφική παραγωγή;
Εν αρχή ην το σενάριο! Για ακόμα μια φορά το αμερικανικό σινεμά δείχνει τη δυστοκία που έχει στον τομέα της δημιουργίας μεγάλων αφηγήσεων ή έστω… μικρομεσαίων. Το «CODA» αποτελεί διασκευή της γαλλικής «Οικογένειας Μπελιέ», με ελάχιστες σεναριακές μετατροπές στην αγγλική του απόδοση. Για ακόμα μια φορά ο αμερικανικός κινηματογράφος προτιμά να δανειστεί μια ιστορία, παρά να δημιουργήσει κάτι από την αρχή. Κι αυτό συμβαίνει, μάλιστα, σε επίπεδο αμερικανικού ανεξάρτητου κινηματογράφου και όχι σ’ αυτό του Χόλιγουντ, όπου οι εξωφρενικά υψηλοί προϋπολογισμοί επιβάλλουν αναμασημένες σουπερηρωικές ιστορίες και σίκουελ ταινιών δράσης. Αλήθεια, στη σημερινή εποχή των (περίπου παγκόσμιων) πολέμων, των πανδημιών, των εγκλεισμών, της ακρίβειας, των ανισοτήτων, της μοναξιάς και της αναβίωσης ακραίων ιδεολογιών, γιατί δυσκολευόμαστε να πούμε κάτι καινούργιο στην οθόνη;
Επίσης, η ιστορία ενηλικίωσης της 17χρονης Ρούμπι, η οποία αποτελεί το μοναδικό μέλος μιας οικογένειας κωφών που έχει την ακοή της, είναι πολύ συγκινητική, καλογραμμένη, αλλά απόλυτα προβλέψιμη, υπηρετώντας πιστά το συμβατικό αμερικανικό storytelling. Σε κανένα σημείο του το «CODA» δεν εκπλήσσει, δεν παραξενεύει, δεν προβληματίζει, δεν ξεφεύγει από τις καλλιτεχνικές ευκολίες του. Ακόμη και οι πιο ρεαλιστικές στιγμές του φιλμ έχουν μια παραμυθένια αύρα, ένα αδιόρατο «πατ πατ» στην πλάτη του θεατή, που τον καθησυχάζει ότι όλα θα πάνε καλά. Και οι μαθηματικά υπολογισμένες συγκινησιακές εξάρσεις δεν μπορούν παρά να συνεπάρουν το κοινό, που κάπως έτσι θα ξεχάσει ότι οι χαρακτήρες δεν έχουν το απαιτούμενο βάθος, η ποιότητα παραγωγής (και ειδικά η τηλεοπτική φωτογραφία) της δεν είναι οσκαρικού επιπέδου και ότι μόλις πέσουν οι τίτλοι τέλους το πιο πιθανό είναι να μη θυμάται κανείς πώς βρέθηκε να κλαίει με μονόλογους στη νοηματική!
Το ότι ένα απλά καλό φιλμ παίρνει το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας δεν αποτελεί έκπληξη. Το έχουμε ξαναδεί αρκετές φορές στο πρόσφατο οσκαρικό παρελθόν («Το Πράσινο Βιβλίο», «Spotlight: Όλα στο Φως», «Επιχείρηση Argo» κ.ά.). Εξάλλου, ο ανταγωνισμός ήταν αρκετά χαμηλός τη φετινή χρονιά. Εδώ έχουμε να κάνουμε, όμως, και με ένα επιπλέον γεγονός που αφορά τη διανομή της ταινίας. Δηλαδή, ότι το «CODA» προβλήθηκε κυρίως σε streaming και λιγότερο στις αίθουσες (περιορισμένο κύκλωμα). Η Apple TV+ αγόρασε τα δικαιώματα της ταινίας στο Φεστιβάλ του Σάντανς έναντι αδράς αμοιβής (25 εκατ. δολάρια κόστισαν) και έγινε η πρώτη ταινία πλατφόρμας streaming που κερδίζει την κορυφαία διάκριση στο αμερικανικό σινεμά.
Το πιο συγκλονιστικό γεγονός είναι, όμως, ότι στην Ελλάδα δεν θα προβληθεί ποτέ! Έτσι, το «CODA» γίνεται η πρώτη ταινία που έχει κερδίσει Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και δεν θα τη δούμε στις αίθουσες. Με τα καλοκαιρινά προγράμματα των εταιρειών κινηματογραφικής διανομής να έχουν ήδη ανακοινωθεί, είναι πλέον βέβαιο ότι ο μόνος τρόπος για να δει κάποιος το «CODA» στην Ελλάδα είναι μέσω streaming. Και σε αυτό ακριβώς το σημείο, είναι περισσότερο από ξεκάθαρο ότι το μέσο του σινεμά δεν πρόκειται να αλλάξει, αλλά έχει ήδη αλλάξει… Η πανδημία λειτούργησε σαν συμπυκνωμένος χρόνος για τις ριζικές αλλαγές που θα έρχονταν μέσα στην επόμενη δεκαετία. Όλα πλέον τα studios και οι μεγάλες εταιρείες παραγωγής οπτικοακουστικού υλικού διαθέτουν τις δικές τους πλατφόρμες. Και ο θεατής ασχολείται πλέον με το να επιλέξει πάροχο multimedia περιεχομένου και το κατάλληλο μέγεθος για την οθόνη που κοσμεί το σαλόνι του. Ή μήπως το σινεμά και οι κινηματογραφικές αίθουσες δεν έχουν πει ακόμη την τελευταία τους λέξη;
