Ένα μίνι οδοιπορικό με ορμητήριο την ιστορική Δημητσάνα, σε ένα ιστορικό μνημείο της σχέσης της φύσης με τον άνθρωπο που έχει διατηρηθεί στο πέρασμα του χρόνου.
Υπάρχουν ταξίδια που σε περιμένουν χρόνια, μέχρι να τα αποφασίσεις. Και όταν φτάσει η στιγμή, νιώθεις ότι ήσουν πάντα καθ’ οδόν προς αυτά. Ένα τέτοιο ταξίδι είναι το οδοιπορικό στο Μαίναλο, με αφετηρία και καταφύγιο τη Δημητσάνα, έναν από τους πιο γοητευτικούς πέτρινους οικισμούς της Πελοποννήσου — και ίσως της Ελλάδας.
Το ίδιο το όνομα του Μαινάλου δίνει το στίγμα της ουσίας αυτού του τόσο μοναδικού βουνού. Σημαίνει την Ιερή Μανία της φύσης, η οποία είναι κυρίαρχη τόσο σαν εικόνα, όσο και στη σχέση της με τον άνθρωπο. Το βουνό είναι διάστικτο με χωριά και οικισμούς, όπου η πέτρα και το ξύλο αποτελούν σημείο αναφοράς. Ένα από τα πλέον ιστορικά και όμορφα χωριά του Μαινάλου είναι η Δημητσάνα, η οποία κρέμεται στη βορειοδυτική πλευρά του. 
Η Δημητσάνα είναι χωριό που δεν “σε προσκαλεί”, σε καλωσορίζει. Με τα πετρόχτιστα αρχοντικά της, τα καπνισμένα ξύλα, τις κόκκινες κεραμοσκεπές και τον καθαρό αέρα της, είναι η επιτομή της αρκαδικής ομορφιάς. Η θέα προς το φαράγγι του Λούσιου είναι καθηλωτική. Το ίδιο και η αίσθηση ότι κάθε γωνιά εδώ έχει ιστορία: από το παλιό σπίτι του Παλαιών Πατρών Γερμανού μέχρι τα καλντερίμια που οδηγούν σε κρυμμένα μοναστήρια και μουσεία. Εδώ βρίσκεται και η ιστορική Βιβλιοθήκη Δημητσάνας, η οποία ιδρύθηκε το 1764, ταυτόχρονα με τη λειτουργία του περίφημου Σχολείου, και αρχικά συγκροτήθηκε από τα βιβλία που μεταφέρθηκαν από τη Μονή του Φιλοσόφου. Κατά τη διάρκεια των επόμενων 57 ετών, η συλλογή της εμπλουτίστηκε συστηματικά, κυρίως με έργα Ελλήνων συγγραφέων, πεζογράφων, ποιητών και εκκλησιαστικών πατέρων. Κατά τα δύο πρώτα χρόνια της Επανάστασης, η Βιβλιοθήκη λεηλατήθηκε και μεγάλο μέρος του χαρτιού χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή φυσεκών για την παραγωγή πυρίτιδας. Διασώθηκαν μόλις 550 τόμοι. Μετά την απελευθέρωση, η συλλογή της άρχισε σταδιακά να ανασυγκροτείται, χάρη κυρίως σε δωρεές, προσθέτοντας περίπου 2.000 νέα βιβλία.Σήμερα, η Βιβλιοθήκη αριθμεί περισσότερους από 35.000 τόμους, παλαιών και σύγχρονων εκδόσεων, αποτελώντας έναν από τους σημαντικότερους πνευματικούς θησαυρούς της περιοχής.
Η περιοχή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Επανάσταση του 1821, αλλά και με την προαιώνια συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης. Το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης, λίγο έξωω από τη Δημητσάνα, είναι από μόνο του μια εμπειρία: αναπαλαιωμένοι νερόμυλοι, βυρσοδεψεία και παραδοσιακά πλυσταριά, όλα σκαρφαλωμένα στο βουνό, εξηγούν πώς οι άνθρωποι κάποτε ζούσαν σε αρμονία με τη δύναμη του νερού. Εδώ λειτουργούσε και μπαρουτόμυλος που εφοδίαζε με πυρομαχικά τους επαναστατημένους Έλληνες, συμβάλλοντας καθοριστικά στην επιτυχία του αγώνα. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, γεννημένος κι αυτός στο χωριό Λιμποβίσι του Μαινάλου και απόφοιτος της Σχολής της Δημητσάνας, γράφει χαρακτηριστικά: “Μπαρούτι είχαμε, έκαμνε η Δημιτζάνα”.
Από τη Δημητσάνα, ξεκινά μια σειρά από υπέροχες πεζοπορικές διαδρομές. Η πιο γνωστή και συγκλονιστική είναι το μονοπάτι του Λούσιου, που ακολουθεί την κοίτη του ποταμού από το παλιό γεφύρι της Μονής Φιλοσόφου ως την Αρχαία Γόρτυνα. Το τοπίο αλλάζει κάθε λίγα μέτρα: από πυκνά δάση σε βραχώδεις πλαγιές, από σκιερά περάσματα σε ανοιχτά ξέφωτα όπου ο χρόνος μοιάζει να έχει παγώσει. Το νερό, είτε ήρεμο είτε ορμητικό, είναι πάντα παρόν — σαν ψίθυρος ή σαν μουσική υπόκρουση.
Η περιοχή του Μαινάλου είναι προικισμένη με έναν μοναδικό συνδυασμό μικροκλίματος, υψομέτρου και άγριας φύσης, που ευνοεί την παραγωγή αγνών και γευστικών τροφίμων. Τα τυριά, και ειδικά η φέτα Αρκαδίας, παράγονται από πρόβειο και κατσικίσιο γάλα μικρής παραγωγής και ξεχωρίζουν για τη στιβαρή τους υφή και τη βαθιά τους γεύση. Το ίδιο ποιοτικό είναι και το γιαούρτι, αλλά και τα κίτρινα τυριά, που ωριμάζουν φυσικά στα ορεινά τυροκομεία της περιοχής. Εξαιρετικής ποιότητας είναι επίσης τα μέλια του Μαινάλου, από έλατο, καστανιά ή θυμάρι, τα οποία διακρίνονται για τη συμπαγή υφή και το πλούσιο άρωμα — με το ΠΟΠ Μέλι Ελάτης Μαινάλου Βανίλια να αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα γαστρονομικού θησαυρού.
Δεν λείπουν φυσικά και τα παραδοσιακά αλλαντικά, όπως το λουκάνικο με πορτοκάλι ή το σύγκλινο, αλλά και τα γλυκά του κουταλιού, οι χυλοπίτες και οι τραχανάδες που παράγονται με μεράκι από τοπικούς συνεταιρισμούς και μικρές οικοτεχνίες. Τα κάστανα, τα μανιτάρια, καθώς και τα άγρια χόρτα του Μαινάλου, μαζεύονται εποχικά και χρησιμοποιούνται στην τοπική μαγειρική, προσδίδοντας αυθεντική γεύση και θρεπτική αξία. Εδώ, η παράδοση δεν είναι απλώς μνήμη — είναι καθημερινή πράξη που αποτυπώνεται στα τρόφιμα, στις γεύσεις και στις μυρωδιές του τόπου. Για να προμηθευτείτε αγνά τοπικά προϊόντα, κάντε μια στάση στα Φιλέματα (Καρκαλού, τηλ: 2795 031189) όπου παράγουν τοπικά παραδοσιακά ζυμαρικά και γλυκά και όπου θα βρείτε τα καλύτερα μέλια που έχει να προσφέρει το βουνό.
Ο Μάριος Μπλάνας, βαθύς γνώστης της βιοποικιλότητας του βουνού και επαγγελματίας κυνηγός άγριων μανιταριών, μας λέει: “Το βουνό κρύβει θησαυρούς για όποιον θέλει να ασχοληθεί μαζί του με σεβασμό. Εμείς παίρνουμε από αυτό τα δώρα του και του επιστρέφουμε τη φροντίδα μας.” Ανάλογο σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον δείχνει και ο τεχνίτης ξύλου Χρήστος Σιμόπουλος, του οποίου το εργαστήριο μοιάζει παραμυθένιο, στην καρδιά του δάσους, λίγο έξω από το χωριό Ελάτη. Στο εργαστήριο διατηρεί και φάρμα αλόγων, τα οποία και διαθέτει για μαγικές βόλτες στα γύρω μονοπάτια.
Για φαγητό, προτιμήστε το εστιατόριο του Ξενώνα Εν Δημητσάνη, ο οποίος είναι και ο ιδανικός για την διαμονή σας. Σε μια όμορφα διακοσμημένη σάλα με πέτρα και ξύλο, ο chef-patron Στέφανος Τσέκας, εκτελεί ένα ιδιαίτερο menu, που εμπνεύστηκε ο σπουδαίος Σταύρος Κουστένης, ο οποίος είναι κι αυτός γέννημα της περιοχής. Το υψηλό επίπεδο ξαφνιάζει, καθώς αναδεικνύεται με ιδιαίτερη μαεστρία, ο γαστρονομικός πλούτος της περιοχής, αλλά και ολόκληρης της Πελοποννήσου. Τα δωμάτια του ξενώνα αποτελούν την καλύτερη επιλογή για φιλοξενία επιπέδου και για να χαλαρώσετε δίπλα στο τζάκι, μετά από μια γεμάτη μέρα στην άγρια φύση του βουνού. Μην παραλείψετε να δοκιμάσετε το πλούσιο πρωινό με τα τοπικά προϊόντα, που διαθέτει μέχρι και τραχανά. Ακόμα μια γευστική στάση που οφείλετε στον εαυτό σας, είναι η Ταβέρνα Ζέρζοβα, λίγο μετά το χωριό Ζάτουνα, όπου ο ιδιοκτήτης και τροφοσυλλέκτης Γιάννης Αγγελακόπουλος δίνει μαθήματα εντοπιότητας και βιωσιμότητας με μια κουζίνα απλή, αλλά βαθιά γευστική. 
Στο Μαίναλο, ο χρόνος κυλά αλλιώς — πιο αργά, πιο ουσιαστικά, πιο ανθρώπινα. Η φύση, η ιστορία, η γεύση και η φιλοξενία δένουν σε έναν αρμονικό ρυθμό που σε καλεί όχι απλώς να επισκεφθείς, αλλά να συμμετάσχεις. Από τα καλντερίμια της Δημητσάνας μέχρι τα μονοπάτια του Λούσιου και τις μυρωδιές της τοπικής κουζίνας, κάθε εμπειρία σε συνδέει με κάτι αυθεντικό, ανεπιτήδευτο και πολύτιμο. Κι όταν έρθει η ώρα να φύγεις, νιώθεις ότι αφήνεις πίσω σου κάτι περισσότερο από έναν τόπο — αφήνεις ένα κομμάτι του εαυτού σου που ήδη σχεδιάζει την επιστροφή.
