Η ομάδα του Flag πήγε στην πρόβα τζενεράλε της εκπληκτικής τραγικοκωμωδίας του Σαμ Σέπαρντ, μίλησε με τους συντελεστές της παράστασης και σας μεταφέρει τους πολλούς λόγους για να τη δείτε!
Ποιος δεν θα ήθελε να παρατήσει τη ζωή; Ποιος δεν θα ήθελε να τρέξει μακριά της; Ποιος δεν θα ήθελε να κρυφτεί στην ψυχρή, αλλά γλυκιά αγκαλιά του Τίποτα; Ας είμαστε ειλικρινείς. Όσο κι αγαπάμε ζωή. Όσο κι αν συνειδητοποιούμε ότι οποιαδήποτε άρνηση της είναι δειλία, εθελοτυφλία, αυτοκαταστροφή, ηλιθιότητα… Όσο κι αν λέμε στον εαυτό μας πώς το να συνεχίσουμε παρακάτω είναι μονόδρομος (και πράγματι είναι), συχνά πονάμε τόσο, που ακόμα κι αν δεν το το παραδεχόμαστε ούτε στον εαυτό μας, θέλουμε απλώς να τα παρατήσουμε. Στο True West, αυτή η παραίτηση παίρνει τη μορφή της πλήρους απομόνωσης στην έρημο. Και ίσως αυτή η μορφή να είναι μεταφορική και να κρύβει μέσα της όλες τις άλλες.
Η πλοκή αυτής της εξαιρετικής τραγικό-κωμωδίας έχει ως εξής: δύο αποξενωμένα αδέρφια συναντιούνται μετά από χρόνια στο πατρικό τους. Ο μεν Λι παραμένει ένας διαρρήκτης, ένας σαδιστικός μάγκας, που για λίγο επέστρεψε απ’ την κατασκήνωση του στη έρημο. Ο δε Όστιν είναι ένας επιτυχημένος συγγραφέας, αλλά παραμένει παθητικός και υποτακτικός, δυστυχισμένος από την πληκτική καθημερινότητα της αστικής ζωής του. Μέσα από πολλές κωμικές ανατροπές και παράλογες τρέλες, ανταλλάσσουν ζωές. Ο Λι αρχίζει να γράφει το σενάριο μιας ταινίας, ο Όστιν αρχίζει τις κλοπές. Συνεχώς συγκρούονται, συνεχώς έρχονται κοντά και τελικά όλα περιστρέφονται γύρω από την αποστροφή, που νιώθουν και οι δύο για την κοινωνία και τις παράλογες συμβάσεις της, και την έλξη, που νιώθουν απέναντι στη μοναξιά της ερήμου. Τελικά θα επικρατήσει: η κοινωνία ή η απόγνωση για μια απόδραση από τη φυλακή της;
Αλλά, γιατί στην έρημο; Τι έχει η έρημος; Τίποτα. Ακριβώς, αυτό που θέλουν και οι δύο. Το Τίποτα. Αν δεν έχεις τίποτα, δεν έχεις τίποτα να φοβάσαι ότι θα χάσεις, τίποτα να πονάς, που τελικά όντως το έχασες. Πολλοί πιστεύουν πως το πραγματικό μυστικό της ευτυχίας είναι η αποδέσμευση από κάθε ελπίδα, κάθε προσδοκία, κάθε επιθυμία. Αν θες να έχεις ελκυστική εμφάνιση για τους άλλους, συνεχώς φοβάσαι ότι δεν θα τους αρέσεις και πονάς, όταν ο οποιοσδήποτε σε απορρίπτει. Παιχνίδι επικίνδυνο, αφού ποτέ δεν θα έχουμε όλα όσα θέλουμε και με το που ικανοποιείται μια επιθυμία μας, ακολουθούν η πλήξη, η ανικανοποίηση και η μανία μιας νέας επιθυμίας. Ο φαύλος κύκλος της επιθυμίας, δηλαδή, φέρνει δυστυχία. Αν δεν αποδεσμευτούμε απ’ αυτόν, δεν θα δούμε άσπρη μέρα. Ε ωραία, σκέφτονται μάλλον ασυνείδητα οι χαρακτήρες του True West. Ας πάμε στην πραγματική άγρια δύση. Ας χαθούμε στην έρημο! Μακριά από κάθε επιθυμία!
Τώρα, ίσως να σκέφτεσαι: «ρε τρελοί είναι αυτοί; Στην έρημο. Εγώ δεν θα έκανα ποτέ κάτι τέτοιο. Άρα γιατί να με αγγίξει αυτό το έργο;». Όμως, πόσες και πόσες φορές έχουμε ευχηθεί να ήμασταν μακριά, στις Μπαχάμες, χωρίς τα βάσανα της καθημερινότητας μας; Πόσο συχνά απλώς θέλαμε να φύγουμε μακριά απ’ όλα κι απ’ όλους; Ταξίδια ακριβώς για αυτό δεν κάνουμε; Η επιθυμία παραίτησης απ’ τη ζωή κι απ’ τους πόνους της είναι έμφυτη στον άνθρωπο. Η συνεχής απόγνωση των δύο αδερφών, που τόσο έντονα απέδωσαν ο Νίκος Ψαρράς κι ο Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης με την εξαιρετική τους ερμηνεία, εκφράζει μια πανανθρώπινη υπαρξιακή αγωνία, που έστω μας κυριεύει όλους καθημερινά, έστω και για λίγα δευτερόλεπτα (πολλούς και παραπάνω). Δείχνοντας μας πόσο μεγάλος είναι ο φόβος μας απέναντι στη ζωή και πόσο ισχυρή είναι η τάση να την αποφεύγουμε, χωρίς μάλιστα να το καταλάβουμε, αυτό το τόσο ανθρώπινο έργο μας καλεί να επαναπροσδιορίσουμε όλη μας τη ζωή. Ποια κομμάτια της τα επιλέξαμε με την επιθυμία να ζήσουμε και πια με την επιθυμία ν’ αποφύγουμε να ζήσουμε; Τα πρώτα οφείλουμε στον εαυτό μας να τα ενισχύσουμε, τα δεύτερα να τα σκοτώσουμε και να τα αναγεννήσουμε με κάτι πιο αγνό. Κι αυτό είναι δυνατό, μόνο αν παραδεχτούμε πόσο πολύ ψάχνουμε δικές μας ερήμους, δικούς μας τρόπους ν’ αποφύγουμε τους πόνους της ζωής μ’ αποτέλεσμα να χάνουμε και την ίδια. Ποιος ξέρει. Ίσως τότε να αξίζει να πάμε στην Έρημο. Ίσως μόνο έτσι μπορούμε να βρούμε την Όαση. Οι χαρακτήρες του True West πάντως, έτσι τρελαίνονται!
Αλλά, τα έντονα συναισθήματα και οι βαθυστόχαστοι προβληματισμοί αυτής της παράστασης δε σταματάνε στην «Έλξη της Ερήμου». Ένα άλλο σημαντικό θέμα είναι ο αδερφικός ανταγωνισμός. Μέσα στις συνεχείς συγκρούσεις τους, τα δύο τόσο διαφορετικά αδέρφια, που φαντάζει αδύνατο να μονιάσουν, για μια στιγμή έρχονται ξανά κοντά, όπως όταν ήταν παιδιά. Αν και πρόκειται για δύο τελείως αποξενωμένους ανθρώπους, χαμένους σε καλά κρυμμένα, απωθημένα μίση της παιδικής ηλικίας, γύρω απ’ τα οποία έχει χτιστεί όλη τους τη ζωή, γεφυρώνουν έστω για μια στιγμή το χάσμα, που φάνταζε απολύτως αγεφύρωτο. Κανείς δεν είναι χαμένος. Όλοι και όλα μπορούν ν’ αλλάξουν. Ακόμα και οι μεγαλύτεροι πόνοι, οι πιο αλλοτριωμένες σχέσεις, τα πιο ανυπέρβλητα εμπόδια, τα πάντα μπορούν να ξεπεραστούν, αν ο άνθρωπος αφεθεί για και στιγμή στην αγάπη και στο φως μέσα του. Αν πάρει την απόφαση να αλλάξει. Μια σπίθα αρκεί για την πυρκαγιά. Όμως, οι χαρακτήρες του έργου τρέχουν αμέσως να τη σβήσουν, πριν καλά καλά φουντώσει. Πιστοί καθρέφτες όλων μας.
Αυτή η σύγκρουση μοιάζει εξίσου δυνατή, αν ερμηνεύσουμε τα δύο αδέρφια ως τους δύο αλληλοσυγκρουόμενους εαυτούς του Σέπαρντ. Το Φως και το Σκοτάδι, η Αλήθεια και το Ψέμα, το Θάρρος και η δειλία, η χαρά κι ο πόνος – όλα τα δίπολα, που συναποτελούν τη ζωή μας είναι στην πραγματικότητα ένα. Όπως το γιν και το γιανγκ, καθώς αλληλοκυνηγούνται, παραμένουν κολλημένα (χορεύουν και τα σώματα τους γίνονται ένα, όπως έλεγε ο Άλαν Γουάτς). Παλεύουν, όμως, επειδή εμείς αδυνατούμε να τα εναρμονίσουμε- αφού πιστεύουμε πως αν είμαστε το ένα, δεν μπορούμε να είμαστε το άλλο. Ο μεν Όστιν έχει πείσει τον εαυτό του πως ανήκει μόνο στη φαντασία, γιατί τάχα είναι πολύ αδύναμος για την πραγματικότητα. Ο δε Λι, θεωρεί πως μόνο αν είναι μάγκας και δε δίνει σημασία σε τίποτα, θα μπορέσει να κερδίσει την εκτίμηση απ’ τον εαυτό του και τους άλλους, μόνο έτσι θα ξεπεράσει τους πόνους της ζωής. Κι όταν ανακαλύπτουν το άλλο τους κομμάτι, χάνουν αυτό, που είχαν πριν. Με άλλα λόγια, ο Όστιν, αρχίζοντας αντικαθιστώντας το γράψιμο με τις διαρρήξεις, χάνει την ευαισθησία του, τη σύνεση του, το πάθος του για το δημιουργία. Ανάλογα, ο Λι δίνοντας σημασία σε κάτι, μάλιστα κάτι στον εσωτερικό του Κόσμο, δηλαδή το σενάριο της ταινίας, δεν μπορεί να επιστρέψει στην πραγματικότητα και στη παλιά του αταραξία: χάνεται στο writers block κι απεγνωσμένος βρίζει τη γραμμομηχανή, που δεν του δίνει ιδέες. Η ζωή είναι σαν το εκκρεμές: αν τραβήξει τη μπίλια προς τη μια πλευρά, δεν πηγαίνει στη μέση, αλλά τινάζεται προς την άλλη πλευρά.
Αυτά και πολλά άλλα στριφογυρίζουν στη σκηνή του θεάτρου Χώρα. Και το στριφογυρίζουν το εννοώ κυριολεκτικά. Οι ηθοποιοί με την εξαιρετικά δυνατή ερμηνεία τους στριφογυρίζουν συνεχώς τα κορμιά τους και χίλια δυό αντικείμενα, που σηκώνουν κατά τη διάρκεια αυτού του τόσο παράλογου, τόσο ονειρικού δράματος. Η εξαιρετική σκηνοθεσία της Έλενας Καρακούλη καθοδηγεί τους ηθοποιούς σε τρέλες εν είδει παραίσθησης, καθώς φωνάζουν, σέρνονται, τσακώνονται κι αγκαλιάζονται, τραγουδάνε σε διάφορες γλώσσες, παίρνουν ένα μικρόφωνο κι αρχίζουν ν’ αφηγούνται ονειρικές ιστορίες σταματώντας την πλοκή. Σουρωτήρια πετάγονται στον αέρα, σκηνικά πέφτουν κι απ’ το True West καταλήγουμε μαγικά στο True We. Κι όλα αυτά όσο πολυτάλαντος Μίκης Παντελούς, ντυμένος καουμπόης, δίπλα τους παίζει στην κιθάρα του μελωδίες, που θυμίζουν πραγματική Άγρια Δύση.
Όπως μου είπε η ίδια η σκηνοθέτιδα Έλενα Καρακούλη: «Τώρα που ανέβηκε πια το True West και κλείνει ο κύκλος, ένας χρόνος που τον πέρασα ανακαλύπτοντας τον Σαμ Σέπαρντ, νιώθω πως ήδη μου λείπει. Τι είναι αυτό που μου λείπει; Ο τρόπος του να θίγει τα γνωστά θέματα, τη μοναξιά, την αποτυχία, το όνειρο. Το πως αποφεύγει να δίνει βολικές απαντήσεις αφήνοντας ανοιχτά και βασανιστικά τα ερωτήματα γιατί βέβαια ο ίδιος απεχθανόταν το τέλος στα έργα. Η τόλμη του στο να εκθέτει την ζωή του, η πίστη του στις αληθινές ιστορίες, αληθινές σαν τη ζωή (του). Ένας ροκ συγγραφέας- ηθοποιός- σεναριογράφος που έγραφε παντού, δεν αποχωριζόταν τα σημειωματάρια του, έγραφε για τη ζωή του, για τον πατέρα του- τον αφοσιωμένο αλκοολικό που τον εγκατέλειψε όταν ήταν μικρός, για το θάρρος του να κάνει τέχνη από το απλό, το καθημερινό και τετριμμένο, αυτό που το προσπερνάμε χωρίς να του δίνουμε σημασία. Ο Σέπαρντ γράφει με την ίδια ευκολία για ένα μπουκάλι κόκα κόλα, για τους γονείς του, για τα μοτέλ και για την έρημο, για την οικογένεια που είναι πάντα εκεί με έναν τρόπο, και οι ήρωες του περιπλανώμενοι, βασανισμένοι έχουν χαραχτεί στη μνήμη μου και όταν θα μου λείπουν, θα πηγαίνω στην Κυψέλη, στο θέατρο Χώρα και θα τους συναντώ στην αναμέτρηση τους και θα αναρωτιέμαι κι εγώ μαζί με τους θεατές, ποιος τελικά θα πατήσει πρώτος την σκανδάλη».
Συνοπτικά, λοιπόν, το True West είναι μια εξαιρετική παράσταση, γεμάτη συναισθήματα και σκέψεις, που μας αγγίζουν όλους. Κλείσε γρήγορα εισιτήρια!
*Φωτογραφίες : Πάτροκλος Σκαφίδας
