Πως η ιστορία της Σπυριδούλας Ράπτη αποκαλύπτει τη δομή εξουσίας και τη συλλογική σιωπή μιας εποχής
«Εγώ ήθελα να πάω σχολείο, μα είπαν πως πρώτα πρέπει να δουλέψω.
Είσαι καλή ψυχή, θα τα καταφέρεις, είπε η μάνα.
Και κατέβηκα στο καράβι. Το στομάχι μου γύριζε, μα δεν τόλμησα να κλάψω.»
Αυτά τα λόγια συγκράτησα πολύ έντονα από το θεατρικό έργο «Σπυριδούλες» πέρυσι στο θέατρο Τζένη Καρέζη. Η ομάδα 4frontal μετά τη μεγάλη επιτυχία της καθηλωτικής παράστασης, επιστρέφει στο Νέο Θέατρο Βασιλάκου. Η παράσταση «Σπυριδούλες» σε κείμενο Νεφέλης Μαϊστράλη και σε σκηνοθεσία Θανάση Ζερίτη και Χάρη Κρεμμύδα μεταφέρεται στον Κεραμεικό και τα Δευτερότριτα σας δεν θα είναι πια βαρετά. Αυτό, γιατί είναι μια παράσταση που αφήνει έντονο κοινωνικό αποτύπωμα και σε ωθεί να επανέλθεις σε αποσπασματικές σκηνές για να αναλύσεις όσα πιο πολλά μηνύματα σου δίνει.
Οι «Σπυριδούλες» είναι ένα έργο αφιερωμένο στην ταξική και έμφυλη ανισότητα, στην παιδική εκμετάλλευση και την κακοποίηση και βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία που συγκλόνισε την Ελληνική κοινωνία το 1950. Η υπόθεση της Σπυριδούλας Ράπτη, μιας 12χρονης κοπέλας από τη Ματαράγκα του Αγρινίου, υπέστη φρικτή σωματική και ψυχική κακοποίηση από τα αφεντικά της σε μια αστική οικογένεια του Πειραιά. Ο ιστορικός ρεαλισμός του έργου φωτίζει μια πολύ σκληρή και σχεδόν ξεχασμένη πτυχή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, αυτής της «ψυχοκόρης», της υπηρέτριας μιας παιδικής ηλικίας τη δεκαετία του 1950 και λίγο αργότερα. Το περιστατικό που συνέβη τότε, πήρε δημόσια έκταση και συγκίνησε την ελληνική κοινωνία με αποτέλεσμα να αποτραπεί η εργασία της «ψυχοκόρης» όλο και πιο αποτελεσματικά.
Η ομάδα 4frontal διαπρέπει σε κάθε παράσταση και με τα απανωτά sold out της περσινής χρονιάς, δεν σου κάνει καμία εντύπωση που εμφανίζεται και πάλι στο σανίδι. Η παράσταση χρησιμοποιεί στοιχεία θεάτρου – ντοκουμέντου, πρωτότυπη δραματουργία και σύγχρονη ελληνική μουσική από τους Θραξ Πανκc. Ο χορός γυναικών έχει συμβολικό χαρακτήρα και παραπέμπει σε χορό αρχαίας τραγωδίας. Τα σκηνικά και τα κοστούμια καθώς και ο φωτισμός ενισχύουν την ατμόσφαιρα της εποχής, την υπόθεση βίας αλλά και τη μετάβαση από το «χώρο εργασίας» στον «ιδιωτικό χώρο βασανιστηρίων».
«Δεν έπλυνες καλά το πάτωμα. Βρώμικο το άφησες. Ξανά από την αρχή! Με τα γόνατα. Να βλέπεις πως γίνεται. Τι κοιτάς έτσι; Δεν είμαστε φίλες, δουλεύεις εδώ. Και να θυμάσαι. Δεν έχεις μάνα εδώ μέσα, εγώ είμαι η μάνα σου τώρα.»
Ένα κίτρινο φως φωτίζει τη σκηνή και θυμάμαι να ακούω μόνο τον ήχο από το σφουγγάρισμα. Η Σπυριδούλα όμως δεν κακοποιείται μόνο από τα αφεντικά της, αλλά από ένα ολόκληρο κοινωνικό σύστημα της εποχής, που θεωρεί φυσικό ένα παιδί να δουλεύει, μια φτωχή γυναίκα να υπηρετεί αλλά και να σωπαίνει. Η παράσταση αποκαλύπτει τη συνένοχη σιωπή της κοινωνίας, κανείς από τον περίγυρο δεν αντιδρά και η αδικία γίνεται συλλογική και normalized όπως θα λέγαμε σήμερα.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως το έργο σχολιάζει έντονα και την πατριαρχική δομή της ελληνικής κοινωνίας. Οι ψυχοκόρες ήταν πάντα κορίτσια, γυναίκες αφεντικά επιβάλλουν βία σε άλλες γυναίκες και η παιδική αθωότητα γίνεται ιδιοκτησία. Η φτώχεια παρουσιάζεται ως μηχανισμός υποταγής μια και οι φτωχοί δεν έχουν άλλη επιλογή από το να παραδώσουν τα παιδιά τους στην υπηρεσία των πλουσίων. Ξεχωρίζει ο πατέρας της Σπυριδούλας που βλέπει τη «δουλεία» να μεταμορφώνεται σε «ευκαιρία, καλοσύνη και φιλανθρωπία». Και κάπως έτσι, ως θεατής διακρίνεις τη νομιμοποίηση ενός συστήματος ανισότητας σε μια εποχή που η φτώχεια ως δικαιολογία είχε πολύ στιβαρά θεμέλια.
Φεύγοντας από την παράσταση με έναν κόμπο στο λαιμό από την αδικία που καταπλακώνει τον αδύναμο, η υπόθεση του έργου είναι επίκαιρη για πολλές γυναίκες. Για όσες εργάζονται σε σπίτια χωρίς δικαιώματα, για τα παιδιά που ζουν σε ιδρύματα ή και στην φτώχεια, για τη βία που κρύβεται καλά πίσω από τις «κανονικές» οικογένειες αλλά και για τη συνεχή προσπάθεια μιας κοινωνίας που θέλει να ξεχάσει τα «σκοτεινά» της σημεία.
«Δεν θέλω εκδίκηση – θέλω να με ακούσουν» είναι η τελευταία φράση της Σπυριδούλας.
Η φωνή της υψώνεται απέναντι σε όλη την κοινωνία και θυμάμαι τον εαυτό μου να δυσκολεύεται να σηκωθεί από τη θέση του θεάτρου. Που να πας μετά από μια τέτοια παράσταση; Αναρωτιέμαι…
Το μόνο ελπιδοφόρο είναι η πανηγυρική μουσική που κάπως φανερώνει τη δικαίωση της Σπυριδούλας Ράπτη μέσα από τη διάδοση της ιστορίας της από αυτή την παράσταση. Αξίζει να τη δείτε.
Οι «Σπυριδούλες»
Διάρκεια 90’
Κάθε Δευτέρα & Τρίτη: 21:00, Τετάρτη: 20:00
Θέατρο Βασιλάκου – Μαριάννα Τόλη | Προφήτου Δανιήλ 3 και Πλαταιών, Κεραμεικός, ΤΚ 10435 | Τηλ. 211 0132 002
Εισιτήρια: https://www.more.com/gr-el/tickets/theater/spyridoules-vasilakou/
