Ο Κουρουπός μετατρέπει το κορυφαίο ποίημα του Ελύτη σε συλλογική εμπειρία, όπου ο έρωτας νικά το χρόνο και το θάνατο
Υπάρχουν έργα που μοιάζουν προορισμένα να μείνουν στη μνήμη ως σημεία αναφοράς. Το «Μονόγραμμα» του Οδυσσέα Ελύτη, γραμμένο το 1971, είναι ακριβώς ένα τέτοιο έργο: μια από τις κορυφαίες στιγμές της νεοελληνικής ποίησης, ένας ύμνος στον έρωτα που μετατρέπεται σε μνημείο αθανασίας. Μισό αιώνα μετά, η συνάντησή του με τη μουσική του Γιώργου Κουρουπού επιβεβαιώνει την αντοχή του στο χρόνο και αποδεικνύει πόσο γόνιμος μπορεί να γίνει ο διάλογος ανάμεσα στο λόγο και τον ήχο.
Το ποίημα του Ελύτη αποτελείται από επτά ενότητες και απευθύνεται σε μια «ιδανική αγαπημένη». Ωστόσο, η αγαπημένη δεν είναι μόνο ένα υπαρκτό πρόσωπο, μετατρέπεται σε σύμβολο έρωτα, ελπίδας και αιωνιότητας. Ο έρωτας, όπως τον οραματίζεται ο ποιητής, δεν περιορίζεται στη σφαίρα του προσωπικού βιώματος, γίνεται μια κοσμική δύναμη που υπερβαίνει το χρόνο, το θάνατο και κάθε μορφή φθοράς. Σε μια εποχή πολιτικών αναταράξεων και προσωπικών δυσκολιών, ο Ελύτης υψώνει τον έρωτα σε καταφύγιο και όραμα, χαρίζοντας στο ελληνικό κοινό μια ποιητική εμπειρία που ισορροπεί ανάμεσα στην τρυφερότητα και τη μεταφυσική αναζήτηση.
Η γλώσσα του έργου είναι λυρική, μουσική, γεμάτη εικόνες φωτός, θάλασσας και φύσης. Το φως λειτουργεί ως σύμβολο αλήθειας και θεϊκής διάστασης, η θάλασσα και το ελληνικό τοπίο γίνονται το σκηνικό μιας κοσμικής ένωσης, ενώ ο χρόνος εμφανίζεται ως αντίπαλος που όμως αναστέλλεται μέσα από την ένταση του έρωτα. Το ίδιο το «μονογράφημα» παραπέμπει σε ένα ανεξίτηλο σημάδι ένωσης, γραμμένο «μία για πάντα».
Αυτή η πολυπρισματική ποιητική ουσία βρίσκει τη μουσική της αντανάκλαση στη δραματική καντάτα του Γιώργου Κουρουπού, που παρουσιάζεται στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 24 Οκτωβρίου, με αφορμή τα 30 χρόνια από τον θάνατο του Νομπελίστα ποιητή. Η βραδιά θα είναι μια από τις σπάνιες ευκαιρίες να ακουστεί ζωντανά ένα έργο που ο ίδιος ο συνθέτης έχει χαρακτηρίσει «επίπονη αλλά συναρπαστική συνύπαρξη» με το ποίημα του Ελύτη. Ο Κουρουπός, με μακρά θητεία σε καλλιτεχνικούς θεσμούς (Λυρική Σκηνή, Μέγαρο Μουσικής, Ορχήστρα των Χρωμάτων), έχει αποδείξει ότι γνωρίζει πώς να «μεταφράσει» το λόγο σε μουσική χωρίς να τον προδώσει.
Στο Μονόγραμμα, η γραφή του είναι πυκνή αλλά διαφανής, δραματική αλλά χωρίς υπερβολές, γεμάτη χρώματα που φωτίζουν τον ποιητικό ιστό. Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών θα ανταποκριθεί με ακρίβεια και πάθος, ώστε να αποδώσει τις εναλλαγές έντασης και τις εύθραυστες παύσεις που αποτελούν οργανικό μέρος της σύνθεσης. Στο επίκεντρο βρίσκονται οι φωνές. Η υψίφωνος Νίνα Κουφοχρήστου δίνει στην «απουσία» της αγαπημένης μια φωνή εύθραυστη αλλά επιβλητική, που λειτουργεί σαν σκιά και μνήμη ταυτόχρονα. Ο βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος αποδίδει με δύναμη και ευαισθησία την εξομολόγηση του ποιητικού υποκειμένου, ισορροπώντας ανάμεσα στο πάθος και τη στοχαστικότητα. Η Χορωδία του Δήμου Αθηναίων, υπό τη διδασκαλία του Σταύρου Μπερή, δίνει στον ήχο συλλογική διάσταση, θυμίζοντας ότι το έργο δεν αφορά μόνο τον ποιητή αλλά αγγίζει τον καθένα από εμάς.
Η εμπειρία για τον ακροατή είναι ουσιαστικά διπλή. Από τη μια, έχει μπροστά του το ποίημα του Ελύτη, μια προσωπική μυσταγωγία που μιλά για τον έρωτα ως καταφύγιο και σωτηρία. Από την άλλη, με τη μουσική του Κουρουπού, αυτή η εμπειρία μετατρέπεται σε λειτουργία μπροστά σε κοινό: ο λόγος δεν μένει πια στο εσωτερικό αυτί αλλά απλώνεται στον χώρο, γίνεται σωματικός, συλλογικός, σχεδόν τελετουργικός.
Εκεί ίσως κρύβεται και η δύναμη της παράστασης. Ο ακροατής δεν μένει απλώς συγκινημένος, θα βγει από την αίθουσα με την αίσθηση ότι μοιράστηκε κάτι πολύ μεγαλύτερο από μια καλλιτεχνική στιγμή. Το Μονόγραμμα γίνεται μια εμπειρία υπέρβασης, όπου ο έρωτας και η τέχνη αποδεικνύουν ότι μπορούν, έστω και προσωρινά, να σταθούν απέναντι στη φθορά του χρόνου.
Αν κάτι μένει στο τέλος, είναι η βεβαιότητα πως το έργο αυτό δεν είναι απλώς φόρος τιμής στον Ελύτη, ούτε απλώς μια σημαντική σελίδα στο έργο του Κουρουπού. Είναι μια σπάνια συνάντηση με την αθανασία, μια στιγμή όπου ποίηση και μουσική γίνονται ένα, προσφέροντας στον ακροατή όχι μόνο συγκίνηση αλλά και ελπίδα. Και αυτή η ελπίδα, μέσα σε δύσκολους καιρούς, είναι ίσως το πολυτιμότερο δώρο της τέχνης.
24 Οκτωβρίου 2025 | Ώρα: 20:30 | Μέγαρο Μουσικής Αθηνών | Μουσική Διεύθυνση : Βύρων Φιδετζής Εισιτήρια: www.megaron.gr
