Μια Πίτα στην Πόλη: όταν η παράδοση της Ηπείρου συναντά την Αθήνα
«Και τώρα που θα γυρίσουμε στην Αθήνα, πού θα τρώμε ωραίο πλαστό και κοτόπιτα σαν της Ζορζέτας;» με ρωτά ο 11χρονος ανιψιός μου, και διακρίνω στο βλέμμα του πως το θέμα τον απασχολεί πραγματικά. «Κάτι θα βρει η θεία σου, μην ανησυχείς», του απαντώ, ενώ ταυτόχρονα σκέφτομαι πως μου έδωσε μια ώθηση για αυτό το άρθρο.
Κάθε φορά που φεύγουμε από το χωριό, μια πίτα ταξιδεύει μαζί μας, μέσα σε χάρτινο κουτί ζαχαροπλαστείου στρωμένο εσωτερικά με αλουμινόχαρτο. Χορτόπιτα, κοτόπιτα, γλυκιά κολοκυθόπιτα, ή, στην καλύτερη περίπτωση, πλαστός (αν έχουμε καλαμποκίσιο αλεύρι), μπλατσάρα ή μπλατσαριά για τους πρωτευουσιάνους και, ίσως, ακόμη και μακαρονόπιτα. Αλλά συνήθως βασίλισσα του κουτιού είναι η γαλατόπιτα! Κοινώς, μια πίτα πάντα βρίσκει τρόπο να ταξιδέψει προς την Αθήνα, στριμωγμένη κάπου δροσερά, μαζί με άλλα ντόπια καλούδια της μάνας γης.
Η Ήπειρος είναι παραδοσιακά η μάνα της «πίτας». Κάνοντας μια αναδρομή και συζητώντας πολύ με τη γιαγιά μου και με ντόπιες νοικοκυρές στα ορεινά χωριά της Άρτας, μαθαίνω πως λόγω του σκληρού κλίματος και της φτώχειας των παλαιών ετών, τα νοικοκυριά αξιοποιούσαν ό,τι είχαν και η πίτα θα τάιζε πολλά μέλη της οικογένειας. Κάπως έτσι δημιουργήθηκαν οι πίτες, κυρίως με καλαμποκίσιο αλεύρι, και σιγά σιγά από καθημερινό φαγητό έγιναν και κοινωνικό έδεσμα. Ακόμη και σήμερα, δεν υπάρχει γάμος, χαρά ή λύπη, που να μην φέρει ένας συγγενής ή ένας γείτονας μια πίτα.
Γνωρίζω πως μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο πολλοί Ηπειρώτες μεταναστεύουν στην Αθήνα για ένα καλύτερο μέλλον. Οι γυναίκες φέρνουν μαζί τους την τέχνη του φύλλου και της πίτας και αρχίζουν να πουλούν σε παντοπωλεία και φούρνους για ένα extra εισόδημα. Η ηπειρώτικη πίτα αρχίζει να γίνεται γνωστή στην πρωτεύουσα, κυρίως στη Βαρβάκειο Αγορά, σε μικρά μαγειρεία και καφενεία Ηπειρωτών.
Στη δεκαετία του ’60 εμφανίζονται τα πρώτα ηπειρώτικα καφενεία στην Ομόνοια και γύρω από το κέντρο της Αθήνας και αρχίζουν οι πίτες να γίνονται περιζήτητες. Θυμάμαι πως πήγαινα με τον πατέρα μου στην «Ήπειρο» στη Βαρβάκειο τη δεκαετία του ’90 και όσο εκείνος απολάμβανε ένα ζεστό πιάτο πατσά, εγώ κρατσάνιζα όσο πιο λαίμαργα και απολαυστικά τα φύλλα της χορτόπιτας.
Η πίτα κατά τη δεκαετία του ΄80 αρχίζει σιγά σιγά να είναι γαστρονομική μόδα και γίνεται το σύμβολο της ηπειρώτικης γεύσης κυρίως σε εκθέσεις τροφίμων, εκδηλώσεις πολιτιστικών συλλόγων και φεστιβάλ της εποχής. Είναι η δεκαετία που εμφανίζονται πολλά ηπειρώτικα εστιατόρια στο κέντρο και στα βόρεια προάστια της Αττικής και η πίτα, σε μια πιο μοντέρνα εκδοχή, φιγουράρει στα μενού τους. Κάπου κοντά στο 2010 γίνεται το επίσημο γαστρονομικό «brand» της Ηπείρου και έκτοτε μια και θεωρείται «γεύση πατρίδας» μπορούμε να τη βρούμε ακόμη και στο μέγεθος μπουκιάς σε κάποιο εστιατόριο υψηλής γαστρονομίας.
Αρκετά όμως με τη θεωρία, σας άνοιξα σίγουρα την όρεξη και για αυτό σας παραπέμπω να αναζητήσετε κι εσείς μια Ηπειρώτικη (ή κάτι κοντά σε αυτό) πίτα στην Αθήνα, σε κάποιο από τα παρακάτω στέκια που έχω ξεχωρίσει:
Άριστον
Με έτος ίδρυσης το 1906, λειτουργεί αδιάκοπα στο ίδιο σημείο έως και σήμερα προσφέροντας καθημερινά 20 διαφορετικές πίτες. Σήμα κατατεθέν η τυρόπιτα κουρού αλλά και η πρασόπιτα. Το κτίριο που στεγάζεται το Άριστον, έχει χαρακτηριστεί από το 2018 ως Νεώτερο Πολιτιστικό Μνημείο, αναγνωρίζοντας έτσι την ιστορική και πολιτισμική του σημασία για την Αθήνα.
Άριστον | Βουλής 10, Αθήνα | Τηλ.: 210 322 7626
Μουζίλο
Το όνομά του προέρχεται από ένα μικρό χωριό της Ευρυτανίας, στα 860 μέτρα υψόμετρο με 20 μόνο κατοίκους. Είναι τόπος καταγωγής του ιδρυτή του, ο οποίος μυήθηκε στην αγάπη για τις πίτες από τον παππού του ο οποίος υπηρέτησε ως μάγειρας στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία. Οι πίτες του Στέφανου Βασιλόπουλου είναι με φύλλο παραδοσιακό χωριάτικο και με υλικά από μικρούς Έλληνες παραγωγούς. Ξεχωρίζω τη μανιταρόπιτα αλλά και τη μουζιλιώτικη τυρόπιτα με φέτα και κατσικίσιο τυρί.
Μουζίλο Χειροποίητες Πίτες | Δούσμανη 13, Γλυφάδα | Τηλ.: 211 2152 772
Στάνη
Αν και φημίζεται ως ιστορικό γαλακτοπωλείο από το 1931, υπάρχει ένα μυστικό που το ξέρουν λίγοι και (μάλλον) παλιοί θαμώνες. Η Στάνη σερβίρει εξαιρετική τυρόπιτα ταψιού. Τραγανό φύλλο και πλούσια γεύση με φέτα και μυζήθρα. Μην πας μετά τις 12 μμ, δεν θα βρεις ψίχουλο όχι κομμάτι.
Στάνη | Μ. Κοτοπούλη 10, Ομόνοια | Τηλ.: 210 5227 451
Μαμαλίγκα
Ένα μικρό, γωνιακό μαγαζάκι στην περιοχή του Βύρωνα, προτείνεται για καφέ και σνακ. Αλλά τι σνακ;! Μπατζίνα με καλαμποκάλευρο, κολοκύθα, φέτα και τραχανά. Φημίζεται και για τη γαλατόπιτα της.
Μαμαλίγκα Χειροποίητες Πίτες | Κύπρου 32, Βύρωνας | Τηλ.: 210 7600 400
Οι πίτες της Σοφίας
Η τέχνη της Μετσοβίτικης πίτας ζωντανεύει καθημερινά στα ταψιά του καταστήματος. Στο ανοιχτό παρασκευαστήριο του ο πλάστης χαϊδεύει τα αλευρωμένα φύλλα ασταμάτητα. Αγαπώ την τσουκνιδόπιτα, όταν την πετύχω, την πιπερόπιτα και το γλυκό στριφτάρι με πραλίνα. Το μαγαζί μοσχοβολά παράδοση και έχει τύχει για κάποια κοινωνική εκδήλωση να παραγγείλω ολόκληρο ταψί (το προτιμώ άψητο για να το ολοκληρώσω σπίτι μου) με πίτα της επιλογής μου.
Οι Πίτες της Σοφίας | Αγ. Αλεξάνδρου 30, Π. Φάληρο | Τηλ.: 213 0700 444
Καρανάτσης Χειροπίτες
Οικογενειακή επιχείρηση τριών γενεών, με καταγωγή από την Καστάνιανη Πωγωνίου Ιωαννίνων, με έδρα το Περιστέρι. Αξίζει να πας ως εκεί για τη διάσημη σπανακόπιτα, αν κι εγώ προτιμώ την κιμαδόπιτα αλλά και την κοτόπιτα γιατί την παρασκευάζει με κρέας από στήθος κοτόπουλου. Πολλών ειδών πίτες, όλες φτιαγμένες με μεράκι και υλικά υψηλής ποιότητας.
Καρανάτσης Χειροπίτες | Θεσπρωτίας 15 – 17, Περιστέρι | Τηλ.: 210 5739 349
Αλεύρων Έργα
Εάν ψάχνεις αυθεντική, γιαννιώτικη πίτα με χειροποίητο φύλλο βέργας, όλοι οι δρόμοι θα σε οδηγήσουν στην Καλλιθέα. Οι συνταγές είναι τεσσάρων γενεών και κάθε υλικό προέρχεται από μια ξεχωριστή περιοχή της Ελλάδας: αλεύρι από Λήμνο και Ψαχνά Ευβοίας, ελαιόλαδο αντί για βούτυρο και μαργαρίνη, τυριά ΠΟΠ όπως φέτα Σαντζηλιώτη, κεφαλογραβιέρα Αμφιλοχίας και κασέρι Μυτιλήνης. Έχεις όρεξη για μακαρονόπιτα και Ηπειρώτικο πλαστό; Δεν θα φας κάπου αλλού καλύτερα. Εγώ όμως, επιλέγω και την παστουρμαδόπιτα τους.
Αλεύρων Έργα Παραδοσιακές Πίτες | Δημοσθένους 45, Καλλιθέα | Τηλ.: 211 4081 501
