Τέσσερις κουλτούρες, τέσσερα Χριστουγεννιάτικα πιάτα, ένα κοινό τραπέζι
Τα Χριστούγεννα είναι μια παγκόσμια γιορτή, αλλά οι μυρωδιές και οι γεύσεις της αλλάζουν από τόπο σε τόπο. Αν υπάρχει κάτι που ενώνει τις διαφορετικές κουλτούρες, αυτό είναι το τραπέζι: εκεί όπου η παράδοση συναντά τη μνήμη, οικογένειες και φίλοι συναντιούνται, και οι ιστορίες μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Από τα ευρωπαϊκά γλυκά μέχρι τα εξωτικά πιάτα της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας, κάθε κουζίνα κρύβει μέσα της μια μικρή αφήγηση, έναν μύθο, ένα κομμάτι ιστορίας που αναβιώνει κάθε Δεκέμβρη.
Στο σημερινό ταξίδι, αφήνουμε για λίγο τη γεμιστή γαλοπούλα, τα μελομακάρονα και τις δίπλες – αν και παραμένουν αγαπημένα – και ταξιδεύουμε σε τέσσερις διαφορετικές χώρες μέσα από τέσσερα χαρακτηριστικά πιάτα. Από το Christmas pudding της Αγγλίας μέχρι το panettone του ιταλικού Βορρά, από τα μεξικάνικα tamales μέχρι το επιβλητικό lechon των Φιλιππίνων, θα γνωρίσουμε όχι μόνο τη γεύση αλλά και το “γιατί” πίσω από κάθε γιορτινή δημιουργία.
- Christmas Pudding – Η Βρετανική Χριστουγεννιάτικη Τελετουργία
Το Christmas pudding σαν γλυκό είναι μια ολόκληρη διαδικασία που ξεκινά εβδομάδες πριν τις γιορτές. Παραδοσιακά, οι Βρετανοί το ετοίμαζαν την “Stir-up Sunday”, την τελευταία Κυριακή πριν τη νηστεία του Advent (της έλευσης). Όλη η οικογένεια μαζεύεται γύρω από το μπολ, καθένας κάνει μια περιστροφή του μείγματος και κάνει μια ευχή — μια όμορφη εικόνα που επιβιώνει μέχρι σήμερα.
Το ίδιο το pudding μοσχοβολά κανέλα, αποξηραμένα φρούτα, brandy και το κλασικό βρετανικό σιρόπι treacle. Πριν σερβιριστεί, περιχύνεται με ένα δυνατό ποτό και του βάζουν φωτιά, ώστε να φτάσει στο τραπέζι κυριολεκτικά αναμμένο. Οι ιστορικοί λένε ότι οι φλόγες συμβολίζουν το φως της γέννησης, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι είναι απλώς ένα γαστρονομικό θέαμα που μετατρέπει το επιδόρπιο σε μικρή παράσταση. Σε κάθε περίπτωση, το Christmas pudding αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του βρετανικού γιορτινού τραπεζιού εδώ και τουλάχιστον έξι αιώνες.
- Panettone – Το Γλυκό Σύμβολο του Μιλάνου
Το panettone είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα αφράτο ιταλικό χριστουγεννιάτικο ψωμί (ή ιταλικό τσουρέκι που το λέτε μερικοί) το οποίο θέλει τρεις μέρες, άπειρο βούτυρο και αυγά για να φτιαχτεί. Οι μύθοι πολλοί για το πως γεννήθηκε σαν γλυκό, ένας από αυτούς λέει ότι γεννήθηκε τον 15ο αιώνα στο Μιλάνο, όταν ένας νεαρός ευγενής, έφτιαξε ένα γλυκό ψωμί με ζάχαρη, βούτυρο και ζαχαρωμένα φρούτα για να εντυπωσιάσει την κόρη του φούρναρη. Ένας άλλος μιλάει για έναν νεαρό μάγειρα τον Τόνι για το πώς έσωσε το καμένο γλυκό ενός άλλου μάγειρα απλά βάζοντας υλικά που είχαν μείνει, αλεύρι, βούτυρο, αυγά και φρούτα, κάνοντας τους πάντες να μιλάνε για το «Pan di Toni».
Οι μύθοι πολλοί και με τα χρόνια, ο όγκος του έγινε μεγαλύτερος, η ζύμη πιο πλούσια σε βούτυρο, ενώ προστέθηκαν κίτρα, πορτοκάλι και σήμερα – στους πιο σύγχρονους φούρνους – σοκολάτα, φυστίκι, καραμέλα. Το panettone συμβολίζει την αφθονία, το μοίρασμα και τη ζεστασιά του σπιτιού. Στην Ιταλία είναι το απόλυτο δώρο που πας σε μια οικογένεια τα Χριστούγεννα και συχνά συνοδεύεται από ένα ποτήρι αφρώδες κρασί. Όσο και αν έχουν αλλάξει εποχές και μόδες, το panettone παραμένει το γλυκό που γεμίζει το κάθε ιταλικό σπίτι με άρωμα γιορτής.
- Tamales – Το Μεξικό σε μια Χριστουγεννιάτικη Μπουκιά
Τα tamales είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό γιορτινό φαγητό στο Μεξικό και γενικά της Λατινικής Αμερικής. Πρόκειται για ζύμη από καλαμποκάλευρο (masa) γεμισμένη με κοτόπουλο, χοιρινό, πιπεριές, τυρί ή ακόμη και με φρούτα, τυλιγμένη μέσα σε φύλλα καλαμποκιού ή μπανάνας. Κάθε οικογένεια έχει τη δική της συνταγή και συχνά τα φτιάχνουν όλοι μαζί, σε μια διαδικασία που θυμίζει ελληνική παρασκευή κουραμπιέδων ή γεμιστών.
Η ιστορία τους όμως πάει βαθιά στους προκολομβιανούς πολιτισμούς. Οι Αζτέκοι τα πρόσφεραν στις τελετές τους ως “ιερή” τροφή, ενώ οι Μάγια τα έπαιρναν ως εύκολο, θρεπτικό φαγητό σε ταξίδια. Σήμερα τα tamales, ιδιαίτερα τα “tamales navideños”, είναι απαραίτητο στοιχείο κάθε χριστουγεννιάτικης γιορτής, από απλά οικογενειακά τραπέζια μέχρι στις μεγάλες γιορτές. Η διαδικασία προετοιμασίας τους φέρνει τον κόσμο πιο κοντά, φέρνει γέλια και κουβέντες γύρω από την κουζίνα — ένα πραγματικό χριστουγεννιάτικο τελετουργικό.
- Lechon – Ο Βασιλιάς των Φιλιππίνων
Στις Φιλιππίνες, το lechon (κυριολεκτικά του γάλακτος) είναι ο αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής των γιορτών. Ένα ολόκληρο γουρούνι του γάλακτος, ψημένο αργά πάνω από κάρβουνα για ώρες, μέχρι να γίνει τόσο τραγανό που η πέτσα του ακούγεται σαν κρύσταλλο. Για τους Φιλιππινέζους, το lechon είναι σύμβολο ενότητας και ευημερίας.
Οι Ισπανοί αποικιοκράτες έφεραν τη βασική τεχνική, αλλά οι Φιλιππινέζοι την τελειοποίησαν, δημιουργώντας μία από τις πιο διάσημες γαστρονομικές εμπειρίες της Ασίας. Το lechon εμφανίζεται σε γάμους, γιορτές, βαφτίσια, αλλά τα Χριστούγεννα και η Noche Buena είναι η στιγμή που λάμπει πραγματικά.
Κάθε περιοχή έχει τον δικό της τρόπο: άλλοι μαρινάρουν το κρέας σε σόγια και calamansi το οποίο είναι σαν τα δικά μας τα νεράντζια, άλλοι χρησιμοποιούν για γέμιση λεμονόχορτο και φύλλα μπανανιάς. Αλλά όλοι συμφωνούν σε ένα πράγμα: τίποτα δεν ενώνει μια οικογένεια όπως ο ήχος της πρώτης κοπής πάνω στην καραμελωμένη πέτσα.
Τα Χριστουγεννιάτικα πιάτα του κόσμου αποδεικνύουν ότι η γεύση είναι πολιτισμός. Κάθε συνταγή, είτε είναι γλυκιά είτε αλμυρή, αφηγείται μια ιστορία για το ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε και πώς επιλέγουμε να γιορτάζουμε. Η μαγεία των Χριστουγέννων δεν βρίσκεται μόνο στα φώτα και στα δώρα, αλλά στην πράξη του μοιράζεσθαι – του χρόνου, της συντροφιάς, αλλά και του φαγητού.
Και ίσως, μέσα από αυτές τις διαφορετικές κουζίνες, να καταλάβουμε ότι ο κόσμος μοιάζει πολύ περισσότερο απ’ όσο φανταζόμαστε. Ένα τραπέζι είναι αρκετό για να μας ενώσει όλους.
