Ο νότος του Ρεθύμνου και των Χανίων, από το Φαράγγι του Κοτσυφού και μέχρι τα Σφακιά, αποτελεί ένα καλά κρυμμένο γαστρονομικό μυστικό, σε δημόσια θέα. Ήρθε η ώρα να το αποκαλύψουμε.
Βρισκόμαστε στην είσοδο του Φαραγγιού του Κοτσυφού, περίπου 45 λεπτά οδήγηση από την πόλη του Ρεθύμνου, με κατεύθυνση νότια. Λίγο πριν την είσοδο του επιβλητικού Φαραγγιού με τους κρεμασμένους βράχους, στο μικρό χωριό Κάνεβος, βρίσκεται η Ταβέρνα του Ηλιομανώλη. Ναός της γαστρονομικής παράδοσης του τόπου της, έχει περάσει εδώ και λίγα χρόνια στα χέρια των παιδιών του ιδρυτή της, τα οποία συνεχίζουν με σεβασμό και προσήλωση τη μαγειρική που κληρονόμησαν. Εδώ θα βρει κανείς κατσαρόλες, ταψιά και τσουκάλια, γεμισμένα με κατσίκια, αρνιά, κοτόπουλα, λαγούς, βολβούς, χόρτα που δεν ξέρεις, σαλιγκάρια και ότι άλλο έχει να προσφέρει ο τόπος, μαγειρεμένα με μαεστρία και σπιτική φροντίδα. Σε αυτό το μαγαζί ζωντανεύει καθημερινά, χειμώνα και καλοκαίρι, το θαύμα που ονομάζουμε Κρητική Κουζίνα. 
Κατηφορίζοντας μέσα από το Φαράγγι, με κατεύθυνση το Ροδάκινο, συναντάμε πρώτα το χωριό Σελλιά. Εδώ, κάνουμε στάση για να επισκεφτούμε τα δύο τυροκομεία του χωριού. Αγοράζουμε κατσικίσιο γιαούρτι από τη Φάρμα Σελλιά και παγωτό από κατσικίσιο γάλα με βανίλια και περγαμόντο από τη Γαλακτοκομική Κρήτης. Συνεχίζοντας προς Ροδάκινο, αρχίζει να ξεπροβάλλει από τη μια το απέραντο γαλάζιο του Λιβυκού Πελάγους κι από την άλλη οι άνυδρες πλαγιές με τα αιγοπρόβατα, τις φραγκοσυκιές και τα απότομα βράχια. Φτάνοντας στο Ροδάκινο, το προσπερνάμε και καταλήγουμε στον Κόρακα, την παραλία του χωριού, με τα καθαρά νερά και τους εντυπωσιακούς βράχους. Εδώ, πίνουμε μια παγωμένη μπύρα στο V&C Paradise, ένα όμορφο café με τραπεζάκια κάτω από τις μουριές και θέα το μπλε της θάλασσας. Αν θέλουμε να ξεπεζέψουμε, επιλέγουμε τα καθαρά και περιποιημένα δωμάτια της Κατερίνας στο Rodakino Bay.
Δύο μόλις χιλιόμετρα στα Δυτικά, από τον παραλιακό δρόμο, φτάνουμε στην παραλία του Πολύριζου. Εδώ, μας περιμένει η ταβέρνα Νίκος και Άννα, με τραπέζια πάνω από το νερό της θάλασσας και ένα ωραίο ξύλινο τραπέζι κάτω από το δροσερό αρμυρίκι. Η κουζίνα τους αξιοσημείωτα καλή, με όλες τις αρετές της κατσαρόλας διαθέσιμες, δίπλα σε πεντανόστιμα χορτοπιτάκια, ντολμαδάκια, τσιγαριαστό και κολοκυθάκια από το μπαξέ, κομμένα και τηγανισμένα σαν τσιπς. 
Μια παραλία δυτικότερα, στον Περιστερέ, θα βρούμε την Καντίνα του Μανώλη, ένα σχεδόν θρυλικό φαγάδικο που ξεκίνησε όντως σαν καντίνα και έχει μετεξελιχθεί σε ένα ήπιο ταβερνάκι πάνω στη θάλασσα, με τραπέζια κάτω από το μεγάλο χαρουπόδεντρο. Η κουζίνα εδώ δε θα απογοητεύσει, όμως δεν έχει πλέον το γευστικό ταμπεραμέντο των πρώιμων χρόνων της. Επιλέγουμε τα πολύ νόστιμα γεμιστά, τους κολοκυθοανθούς και τον ψητό τόνο, όποτε είναι διαθέσιμος. Οι θιασώτες της ιστορίας, ίσως νιώσουν μια ανεπαίσθητη ανατριχίλα στον Περιστερέ, όταν μάθουν ότι από τη συγκεκριμένη παραλία, ο Πάτρικ Λη Φέρμορ με την ομάδα του και τους Κρήτες συνεργάτες του, φυγάδευσαν τον Γερμανό στρατηγό Κράιπε προς τη Βόρεια Αφρική, λίγες μέρες αφότου τον είχαν απαγάγει, σε μια από τις επικότερες πολεμικές επιχειρήσεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. 
Ακόμα πιο Δυτικά και έχοντας πλέον περάσει στο Νομό Χανίων και την περιφέρεια των Σφακίων, θα κατευθυνθούμε στην παραλία των Λάκκων, όπου θα βιώσουμε στο πετσί μας αυτό που οι Αγγλοσάξωνες λένε “from farm to table”. Στην ταβέρνα Κιόνι, η οικογένεια Γλυνιαδάκη αποτελεί ζωντανό παράδειγμα του αρχέγονου οικονομικού κύκλου του τόπου, ο οποίος διατηρείται ζωντανός μέχρι σήμερα. Ο πατέρας Στέλιος, βοσκός στο επάγγελμα, έχοντας στο πλάι του τον γιο του Χρήστο, διατηρούν το κοπάδι τους με κατσίκες και πρόβατα σε κοντινά βοσκοτόπια, πλούσια σε βότανα, ενώ ο γιος Σήφης τρυγάει τις μέλισσές του, παράγοντας ένα μέλι αρωματικό, θυμαρίσιο, βοτανικό και γνήσιο. Η μαμά Χρυσούλα, μετουσιώνει τις εκλεκτές πρώτες ύλες σε πεντανόστιμες συνταγές, ενώ το γενικό πρόσταγμα έχει η κόρη Μαρία. Εδώ δοκιμάζουμε το χοιρινό με τα σύκα, τους χοιρινούς κεφτέδες, το τσιγαριαστό αρνί, καθώς και τα ντολμαδάκια. Τις Κυριακές, όταν δε φυσάει, ο Σήφης με τον πατέρα του στήνουν το αντικρυστό δίπλα στη θάλασσα και δίπλα του βράζουν κεφάλια για να βγάλουν το ζουμί που μετά η κυρά Χρυσούλα θα κάνει γαμοπίλαφο. Ανάμεσα σε αυτά, οι δύο Σφακιανοί στήνουν ένα ιδιότυπο chef’s table, όπου κερνάνε ρακή με μεζέ, είτε από το αντικριστό που ψήνεται δίπλα τους, είτε από τα κεφάλια που βράζουν πιο πέρα. Αν προσεγγίσετε με σεβασμό, ο βοσκός Στέλιος θα σας μιλήσει με ιδιαίτερη σοφία και ευαισθησία. Έχετε νου και αυτιά ανοιχτά, για να πάρετε μια γεύση από τον ιδιαίτερο αυτό κόσμο.
Αφήνοντας το Φραγκοκάστελλο αριστερά μας, ανηφορίζουμε στα ημιορεινά χωριά που οδηγούν στη Χώρα Σφακίων. Από εκεί, παίρνουμε τη μεγάλη ανηφόρα προς Ανώπολη. Η θέα από ψηλά είναι μαγική, με τη Γαύδο να σπάει τη μονοτονία του μπλε. Φτάνοντας στο τέλος της, αντικρύζουμε το μεγαλείο των Λευκών Ορέων, που δεσπόζουν πάνω από το, φορτισμένο ιστορικά, χωριό της Ανώπολης και το εύφορο οροπέδιό της. Εδώ, θα κάνουμε στάση και θα φάμε στην Ταβέρνα Ανώπολις, όπου όλα σχεδόν έρχονται από τον μπαξέ της οικογένειας. Μην παραλείψετε να προμηθευτείτε το μοναδικής γευστικότητας μέλι τους. Λίγο πιο κάτω βρίσκεται ο Φούρνος του Ορφανουδάκη, όπου, αφού πιούμε μια ρακή με τον φιλόξενο κύριο Γιάννη, θα δοκιμάσουμε τα νόστιμα βουτήματα, τα παξιμάδια και τα κριτσίνια. 
Οδεύοντας προς τον τελευταίο μας προορισμό, το χωριό Αη Γιάννης, θα περάσουμε από τη μεταλλική γέφυρα που ενώνει τις δύο όχθες του εντυπωσιακού Φαραγγιού της Αράδαινας. Το τοπίο προς τον Αη Γιάννη παίρνει μια σκληρή κι απόκοσμη μορφή, όπου ελιές και κυπαρίσσια φυτρώνουν πάνω σε άγρια πέτρα. Το τοπίο, με έναν σχεδόν μεταφυσικό τρόπο, ερμηνεύει την τραχύτητα του Σφακιανού λαού, η οποία αποτέλεσε ανασταλτικό παράγοντα για κάθε επίδοξο κατακτητή. Στον Αη Γιάννη, τον τελευταίο σταθμό πριν τα απάτητα των Λευκών Ορέων, θα βρούμε τον ξενώνα Αλώνια, όπου θα πιούμε μια ρακή με γραβιέρα, ελιές, ντομάτα, απάκι και ότι άλλο έχουν να προσφέρουν οι υπέροχοι άνθρωποι που τον διατηρούν.
Εδώ, στη σκιά του μαγικού ορεινού τοπίου της Κρήτης, στην εσχατιά της ανθρώπινης παρέμβασης, θα χαιρετίσουμε τον ήλιο, ακούγοντας τον ήχο της σιωπής. Μια σκέψη περνάει απ’ το μυαλό καθώς κλείνουν τα μάτια: Η Κρήτη είναι μια μάνα που πάντα ταΐζει με αγάπη, όλους εμάς, τα παιδιά της.
