Για πολλά χρόνια πίστευα ότι τα ελαιόδεντρα καλλιεργούνται παντού. Για πολλά χρόνια θεωρούσα ότι το ελαιόλαδο είναι ένα προϊόν σε πλήρη αφθονία για κάθε σπίτι. Μεγάλωσα στη Μεσσηνία, εκεί που κάθε οικογένεια έχει τις δικές της ελιές και εκεί που τον Νοέμβριο, όποια κι αν είναι η δουλειά σου, θα πάρεις μερικές ημέρες άδεια για να «μαζέψεις τις ελιές». Θυμάμαι ακόμη ως παιδί την περίοδο που, γυρνώντας από το σχολείο, ρωτούσα να μάθω πόσες ελιές μαζέψαμε σήμερα αλλά και εάν «πήγαν καλά», εάν δηλαδή ο καρπός απέδωσε ικανοποιητική ποσότητα ελαιολάδου στο ελαιοτριβείο.
Γυρνώντας τον χρόνο πίσω, θυμάμαι ότι την ίδια στιγμή που το ελαιόλαδο υπήρχε σε αφθονία, δεν πήγαινε σταγόνα χαμένη. Ακόμη και το τηγανισμένο ελαιόλαδο, το οποίο θεωρητικά θα ήταν για πέταμα, το τοποθετούσαμε σε ένα ειδικό δοχείο, το οποίο κάπου εκεί κοντά στον Οκτώβριο, δηλαδή λίγο πριν από τη νέα σοδειά, θα μετατρεπόταν με μια ειδική διαδικασία σε σαπούνι. Προφανώς και με το πέρασμα των χρόνων έχουν αλλάξει πολλά, και στον τρόπο συλλογής του καρπού αλλά και στον τρόπο με τον οποίο γίνεται η παραγωγή. Η τεχνολογία έχει μπει πολύ περισσότερο σε αυτή τη διαδικασία, ενώ και οι καταναλωτές πλέον είναι πολύ περισσότερο εκπαιδευμένοι και απαιτούν ολοένα και περισσότερο καλύτερης ποιότητας ελαιόλαδα.
Πάμε όμως να δούμε περισσότερα στοιχεία σχετικά με την καλλιέργεια της ελιάς στη χώρα μας. Σε ολόκληρη την Ελλάδα υπολογίζεται ότι καλλιεργούνται περισσότερες από 132 εκατομμύρια ελιές, παράγοντας περίπου 300 χιλιάδες τόνους ελαιολάδου σε ετήσια βάση, κατατάσσοντάς την στην τρίτη θέση παγκοσμίως. Οι δύο πρώτες είναι η Ιταλία και η Ισπανία. Είναι πολύ ενδιαφέρον, επίσης, ότι από αυτή την ποσότητα το 82% ανήκει στην κατηγορία «εξαιρετικά παρθένο», κατατάσσοντας την Ελλάδα πρώτη με άξονα την ποιότητα. Αν το συγκρίνουμε μάλιστα με της Ισπανίας, θα διαπιστώσουμε ότι εκεί μόλις το 25%-30%, ανήκει στην ανώτερη ποιοτικά κατηγορία. Το αντίστοιχο ποσοστό της Ιταλίας φτάνει το 40%-45%. Ένα άλλο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό είναι ότι σχεδόν η μισή από την ετήσια ελληνική παραγωγή ελαιολάδου εξάγεται προς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι τρεις διαφορετικές κατηγορίες του παρθένου ελαιολάδου
Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο είναι η κατηγορία με την υψηλότερη ποιότητα. Από οργανοληπτικής άποψης, δεν εμφανίζει ελαττώματα και είναι φρουτώδες. Το επίπεδο οξύτητας δεν πρέπει να υπερβαίνει το 0,8%. Το παρθένο ελαιόλαδο μπορεί να παρουσιάζει κάποια οργανοληπτικά ελαττώματα, αλλά σε πολύ χαμηλό επίπεδο. H οξύτητά του δεν πρέπει να υπερβαίνει το 2%. Το μειονεκτικό ελαιόλαδο είναι παρθένο ελαιόλαδο κατώτερης ποιότητας, με οξύτητα πάνω από 2%, χωρίς φρουτώδη χαρακτηριστικά και με ουσιώδη οργανοληπτικά ελαττώματα. Το μειονεκτικό ελαιόλαδο δεν προορίζεται να διατεθεί στην αγορά σε επίπεδο λιανικής πώλησης. Υποβάλλεται σε εξευγενισμό ή χρησιμοποιείται για βιομηχανικούς σκοπούς.
Οι περιοχές της παραγωγής
Ανάμεσα στις σημαντικότερες περιοχές παραγωγής ελαιολάδου είναι η Πελοπόννησος, η οποία παράγει το 65% της συνολικής παραγωγής, αλλά και η Κρήτη, τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου. Η ποικιλία που συναντάται όσο καμία άλλη είναι η κορωναίικη, η οποία προέρχεται από τη Νότια Πελοπόννησο και τη Μεσσηνία.
Η ιστορία της ελιάς
Αυτή η γωνιά του πλανήτη έχει αναπτύξει μια μακραίωνη σχέση με την ελιά και τη διατηρεί ατόφια και σημαντική στο πέρασμα των χρόνων. Μάλιστα, στον ελλαδικό χώρο έχουν βρεθεί πιεστήρια για παραγωγή λαδιού από τις ελιές αλλά και πιθάρια αποθήκευσης που χρονολογούνται πριν από τα ιστορικά χρόνια. Σύμφωνα με τις ανασκαφές που πραγματοποίησε στο Πρωτοκυκλαδικό Νεκροταφείο Σπεδού το 1903 ο Στέφανος Κλωνός, μεταξύ των άλλων ευρημάτων αναφέρεται σε ένα επάργυρο πήλινο αγγείο, το οποίο έφερε ίχνη αλλοιωμένου ελαιολάδου. Η επισταμένη έρευνα στο χημείο του Εθνικού Πανεπιστημίου υπό τον καθηγητή Κ. Ζεγγέλη απέδειξε, πέραν αμφισβητήσεως, την ύπαρξη ελαιολάδου.
Μεταξύ των σημαντικότερων χρήσεων του ελαιολάδου, πέρα από την τροφή, ήταν για φωτισμό, με την αξιοποίηση του λύχνου, ως αρωματικό λάδι, ως συντηρητικό, για περιποίηση του σώματος, αλλά και στη βυρσοδεψία.
Τα ελαιόλαδα
Σήμερα στη χώρα μας μπορούμε να βρούμε εξαιρετικής ποιότητος ελαιόλαδα, τα οποία παράγονται βασισμένα στο πείσμα δημιουργικών ανθρώπων, που δεν εφησυχάζουν και αναζητούν την ποιότητα και τη δημιουργία. Ενδεικτικά, παρουσιάζουμε 5 ελαιόλαδα που ξεχωρίζουμε για τη γεύση τους και τα αρώματά τους.
Ziro Sitia Organic EVOO
Πρόκειται για ένα βραβευμένο μονοποικιλιακό βιολογικό ελαιόλαδο, εξαιρετικά παρθένο, από την κορωναίικη ποικιλία. Οι ιδιαίτερες κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες της περιοχής της Σητείας, συμβάλλουν καθοριστικά στην παραγωγή ενός ελαιολάδου υψηλής ποιότητας και διατροφικής αξίας.
Αναδύοντας μέτριας έντασης φρουτώδη αρώματα από φρεσκοκομμένο χορτάρι, ξηρούς καρπούς, λουλούδια, φύλλα ελιάς και ντομάτας και αγκινάρα, διατηρεί ταυτόχρονα μια ισορροπημένη, μέτριας έντασης, πικρού και πικάντικου στοιχείου, γεύση. Οι ελαιώνες βρίσκονται εντός των ορίων του Παγκόσμιου Γεωπάρκου Σητείας της UNESCO, που μέσα σε αυτό μπορείς να ανακαλύψεις την αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου και της φύσης. Στις ορεινές περιοχές της ανατολικής Κρήτης, στο χωριό Ζήρος, γεννιέται και ωριμάζει ο καρπός της ελιάς, λουσμένος από το άπλετο φως του Ήλιου και γεμάτος από τους χυμούς και τα αρώματα της κρητικής γης. Πρόκειται για μια περιοχή με ιδιαίτερο μικροκλίμα και προστατευόμενη ονομασία προέλευσης του ελαιόλαδου της, ως Π.Ο.Π. Σητεία Λασιθίου Κρήτης. Εκεί, έπειτα από παραδοσιακή καλλιέργεια και προσεκτική συγκομιδή του καρπού της ελιάς, με σεβασμό στο δέντρο και στο περιβάλλον, παράγεται το Εξαιρετικά Παρθένο Ελαιόλαδο Ziro Sitias.
Konos, Αλεξανδρούπολη
Το ελαιόλαδο απελευθερώνεται αβίαστα «εν ψυχρώ», κάτω από ελεγχόμενα χαμηλές θερμοκρασίες καθ’ όλη τη διάρκεια ελαιοτρίβησης, χωρίς προσθήκη νερού. Το τελικό προϊόν είναι παχύρευστο και θολό, καθώς είναι αφιλτράριστό, με πλούσια οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, μέτριο φρουτώδες, με πλούτο βιοενεργών συστατικών, όπως βιταμίνες, πολυφαινόλες και λιπαρά οξέα.
Τα έντονα αρώματα φρούτων, όπως μπανάνας, μάνγκο, αχλαδιού, καθώς και λουλουδιών, δένουν διακριτικά με τόνους φύλλων ντομάτας, γρασιδιού και ελιάς, δημιουργώντας ένα αρμονικό και «γλυκό» ελαιόλαδο με μακρά επίγευση. Η οικογένεια της Μαρίας Μιχελή καλλιεργεί την τοπική ποικιλία «Μάκρης» στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης, σε παραδοσιακό ελαιώνα, περισσότερες από επτά δεκαετίες.
Lia, Μεσσηνία
Το LIA είναι ένα ανώτερης κατηγορίας ελαιόλαδο, το οποίο υπόσχεται να ραντίσει με μεσσηνιακή ευδαιμονία το οικογενειακό τραπέζι. Η εξαιρετική γεύση, το άρωμα και τα χαρακτηριστικά του είναι αποτελέσματα επίπονης προσπάθειας, από την καλλιέργεια μέχρι την αποθήκευση. Συνδυάζοντας τις παραδοσιακές μεθόδους καλλιέργειας με τις σύγχρονες τεχνικές, φροντίζουν ώστε ο καρπός και το δέντρο να μην υποστεί ζημιά, χρησιμοποιώντας μόνο λινούς σάκους για να μεταφέρουν τα “φρούτα” στο ελαιοτριβείο, την ίδια μέρα της συγκομιδής τους. Χρησιμοποιούν αποκλειστικά τη μέθοδο της ψυχρής έκθλιψης, για να βεβαιωθούν ότι οι θρεπτικές αξίες, η γεύση και το άρωμα μεταφέρονται στον πολτό του ελαιολάδου. Το LIA – Εξαιρετικό Παρθένο Ελαιόλαδο συσκευάζεται σε ένα καλά σχεδιασμένο αδιαφανές λευκό μπουκάλι, για να προστατεύσει το λάδι από το φως και να διατηρήσει την κορυφαία του ποιότητα. Τα μπουκάλια αποθηκεύονται σε δροσερό μέρος, κανονικής θερμοκρασίας.
Markellos Olive Heritage, Soligea
Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο της εταιρείας Markellos Olive Heritage Since 1992 χρησιμοποιείται στο μαγείρεμα, αλλά και ωμό, σε σαλάτες, σάλτσες κ.λπ. Είναι ένα αγνό λάδι ελιάς, που δεν έχει υποστεί βιομηχανική επεξεργασία. Έχει παραχθεί από ελιές βιολογικής καλλιέργειας, που δεν γίνεται χρήση χημικών λιπασμάτων ή χημικών φυτοφαρμάκων.
Eirini Plomariou Organic EVOO
Το πολυβραβευμένο αφιλτράριστο βιολογικό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο Eirini Plomariou Organic EVOO αποτελεί ένα ιδιαίτερο προϊόν, αφενός λόγω του τρόπου καλλιέργειας και αφετέρου λόγω των σύνθετων γευστικών και οσφρητικών αποτυπωμάτων της συγκεκριμένης ποικιλίας. Η πρώιμη συγκομιδή, καθώς και η προσεγμένη ελαιοποίηση, αποθήκευση και τυποποίηση, συμβάλλουν έτσι ώστε να αναδεικνύονται πολύπλοκα μεσαία φρουτώδη αρώματα φρέσκου χόρτου, βοτάνων, αγκινάρας και πικραμύγδαλου, καθώς και μεσαίας έντασης πικρά και πικάντικα στοιχεία στη γεύση.
