Σε κάθε γουλιά ελληνικού αποστάγματος κρύβεται μια ιστορία αιώνων, ένα ταξίδι από τα αμπέλια της ελληνικής γης μέχρι τα ποτήρια που υψώνονται σε γιορτές, ταβέρνες και σύγχρονα μπαρ.
Το ούζο, το τσίπουρο, η τσικουδιά, η μαστίχα και τα λικέρ, δεν είναι απλώς ποτά – είναι κομμάτι της ελληνικής ψυχής, σύμβολα φιλοξενίας και κληρονομιάς. Τα τελευταία χρόνια, η ελληνική αποσταγματοποιία γνωρίζει μια αναγέννηση, συνδυάζοντας την παράδοση με την καινοτομία και κερδίζοντας τη θέση της τόσο στις τοπικές καρδιές όσο και στις διεθνείς αγορές.
Η ιστορία του ελληνικού αποστάγματος ξεκινά βαθιά στο παρελθόν, με ρίζες που φτάνουν μέχρι τη βυζαντινή εποχή. Το ούζο, για παράδειγμα, λέγεται ότι έχει καταγωγή από τα αποστάγματα που παρήγαγαν μοναχοί στο Άγιο Όρος, αρωματισμένα με γλυκάνισο. Η λέξη «ούζο» ίσως προέρχεται από τη φράση «uso di Massalia» (για χρήση στη Μασσαλία), που σφραγιζόταν σε βαρέλια εξαγωγής τον 19ο αιώνα. Το τσίπουρο και η τσικουδιά, από την άλλη, γεννήθηκαν από την ανάγκη να αξιοποιηθούν τα στέμφυλα – τα υπολείμματα των σταφυλιών μετά την οινοποίηση. Αυτά τα ταπεινά αποστάγματα, που κάποτε φτιάχνονταν σε αυτοσχέδιους αποστακτήρες στα χωριά, έγιναν συνώνυμα της ελληνικής κουλτούρας, συνοδεύοντας μεζέδες και ατέλειωτες συζητήσεις.
Η παραγωγή αποσταγμάτων στην Ελλάδα είναι μια τέχνη που απαιτεί υπομονή και δεξιότητα. Το τσίπουρο, για παράδειγμα, αποστάζεται από στέμφυλα ποικιλιών όπως ο Ροδίτης ή το Μοσχάτο, με ή χωρίς γλυκάνισο, ανάλογα την περιοχή. Η Κρήτη δίνει την τσικουδιά, πιο δυνατή και «καθαρή» στη γεύση, ενώ η Χίος φημίζεται για τη μαστίχα, ένα απόσταγμα με τη μοναδική ρητίνη του μαστιχόδεντρου. Η διαδικασία απόσταξης, που συχνά γίνεται σε χάλκινους άμβυκες, διατηρεί τα αρώματα και τις γεύσεις της πρώτης ύλης, από βότανα όπως ο μάραθος μέχρι φρούτα όπως το κουμκουάτ της Κέρκυρας. Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Ελλήνων Παραγωγών Αποσταγμάτων (ΣΕΑΟΠ), η Ελλάδα παράγει ετησίως περίπου 19.000 τονους καθαρής αλκοόλης, με το ούζο να κατέχει την πρωτοκαθεδρία στις εξαγωγές.
Τα τελευταία χρόνια, η ελληνική αποσταγματοποιία έχει κάνει άλματα. Η έκθεση «Ελληνικό Απόσταγμα», που διοργανώνεται από την Vinetum και φιλοξενείται στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, αποτελεί σημείο αναφοράς. Το 2025, η 8η διοργάνωση έφερε κοντά πάνω από 30 ποτοποιίες, παρουσιάζοντας 150 premium ετικέτες, από παλαιωμένα τσίπουρα μέχρι λικέρ με βότανα.
Η καινοτομία παίζει πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο. Ποτοποιίες όπως η Τσιλιλή στη Θεσσαλία παράγουν τσίπουρα με νότες αχλαδιού και μπαχαρικών, ενώ η Στουπάκη στη Χίο εξάγει τη μαστίχα της σε κοκτέιλ μπαρ από το Λονδίνο μέχρι το Τόκιο. Το Grace Gin, φτιαγμένο με κρίταμο, σχίνο και μυρτιά, έχει αλλάξει την αντίληψη ότι τα καλά τζιν είναι μόνο εισαγόμενα. Ακόμα και το ούζο, που κάποτε θεωρούνταν «παλιομοδίτικο», έχει βρει νέα ζωή σε μοντέρνα κοκτέιλ, όπως το Ouzo Sour, που συνδυάζει γλυκάνισο με λεμόνι και μέλι. Το Athens Bar Show, μια άλλη κορυφαία διοργάνωση, έχει συμβάλει σε αυτήν την αναβίωση, φέρνοντας Έλληνες bartenders σε επαφή με διεθνείς τάσεις και ενισχύοντας τη χρήση τοπικών αποσταγμάτων σε δημιουργίες που κερδίζουν βραβεία.
Η διεθνής αγορά έχει αρχίσει να αγκαλιάζει αυτήν την κληρονομιά. Πρόσφατα, οι εξαγωγές αποσταγμάτων σημείωσαν αύξηση 5,7%, φτάνοντας τα 78,4 εκατομμύρια ευρώ, με προορισμούς όπως η Γερμανία, η Ισπανία και η Ολλανδία. Παρά τις προκλήσεις, όπως η υψηλή φορολογία (ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης αυξήθηκε τέσσερις φορές μέσα στην κρίση), ο κλάδος συνεισφέρει περίπου 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ στο ΑΕΠ, αποδεικνύοντας τη σημασία του για την οικονομία.
Η σύνδεση με την ελληνική κουζίνα είναι ακόμα ένα δυνατό χαρτί. Το ούζο συνοδεύει θαλασσινά, από χταπόδι μέχρι καλαμαράκια, ενώ το τσίπουρο ταιριάζει με μεζέδες όπως τυροκροκέτες ή λουκάνικα. Τα παλαιωμένα τσίπουρα και τα μπράντι, με πιο σύνθετες γεύσεις, απολαμβάνονται ως digestifs, συχνά σε θερμοκρασία δωματίου για να αναδειχθούν τα αρώματά τους. Τα λικέρ, όπως η τεντούρα με κανέλα ή το κίτρο της Νάξου, προσθέτουν μια γλυκιά νότα στο τέλος ενός γεύματος.
Η τοπικότητα είναι ίσως το μεγαλύτερο πλεονέκτημα. Κάθε απόσταγμα φέρει το αποτύπωμα της περιοχής του: η μαστίχα τη Χίο, η τσικουδιά την Κρήτη, το ούζο τη Λέσβο. Αυτή η σύνδεση με τον τόπο εμπνέει και τους σύγχρονους παραγωγούς, που πειραματίζονται με νέες ποικιλίες και τεχνικές.
Η ελληνική αποσταγματοποιία, όμως, δεν είναι μόνο για τους μεγάλους παίκτες. Μικροί παραγωγοί, όπως αυτοί που παρουσιάζονται στο Aegean Cocktails & Spirits Festival, φέρνουν στο προσκήνιο μοναδικά προϊόντα, από λικέρ με κουμκουάτ μέχρι αποστάγματα με άγριο άρκευθο. Αυτή η ποικιλία, συνδυασμένη με την ποιότητα, έχει κάνει τα ελληνικά αποστάγματα περιζήτητα σε μπαρ από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Σίδνεϊ.
Καθώς το ποτήρι γεμίζει με ούζο που θολώνει με λίγο νερό ή τσίπουρο που ζεσταίνει την καρδιά, το ελληνικό απόσταγμα παραμένει κάτι περισσότερο από ένα ποτό. Είναι μια γέφυρα ανάμεσα στο χθες και το αύριο, ένας τρόπος να γιορτάζουμε τη ζωή. Με κάθε νέα ετικέτα που γεννιέται και κάθε διεθνή διάκριση που έρχεται, η Ελλάδα δείχνει ότι τα αποστάγματά της δεν είναι μόνο κληρονομιά – είναι το μέλλον της γεύσης.
