Είναι αδύνατο να μην σε πιάσει από κάπου το «Top Gun: Maverick». Αν είσαι της περιπέτειας σου προσφέρει αερομαχίες «που κόβουν την ανάσα» – αθάνατο δημοσιογραφικό κλισέ που δεν θα πεθάνει ποτέ. Αν είσαι του συναισθήματος έχει ώριμο ερωτικό ειδύλλιο με συμπυκνωμένη λίμπιντο δεκαετιών. Αν ανήκεις στην ηλικιακή ομάδα των 50+, το νοσταλγικό σύνδρομο σε χτυπάει κατευθείαν στους νευρώνες, θυμίζοντας σου τότε που έπινες Ballantine’s στο ψηλό ποτήρι, φορούσες γυαλί ηλίουσαν-του-Τομ-από-το-Γκαν και χόρευες «It’s raining men» χωρίς να υπάρχει αύριο. Αν σου αρέσουν οι ιστορίες από τον στρατό, οι γρήγορες μηχανές, τα γυμνά αντρικά κορμιά στην παραλία, οι νατοϊκές επεμβάσεις ακριβείας, τα καράβια που έχουν πάνω τους αεροπλάνα, η συμπεριληπτικότητα της διαπολιτισμικότητας και άλλα πολλά, τότε δεν μπορεί παρά να ευχαριστηθείς το νέο «Top Gun».
Αυτό, μάλιστα, ισχύει και στις καθαρά κινηματογραφικές ποιότητες. Το σενάριο είναι απόλυτα ευθυγραμμισμένο με τις αξίες του«σινεμά της διαφυγής από την πραγματικότητα», αλλά βασικά τον δημιουργικό αλγόριθμό του. Το σασπένς δίνεται σε ενδοφλέβιες δόσεις ακριβείας, όταν και όποτε χρειαστεί να χορηγηθεί στον θεατή για να κρατηθεί ζεστός στα 131 λεπτά της διάρκειά του. Κατά αυτόν τον τρόπο έχουμε ξεκίνημα με rock’n’roll (never dies like Tom Cruise) δοκιμή υπερηχητικού αεροσκάφους που καταλήγει σε -συγνώμη για τον αδόκιμο όρο- «τελίκιασμα» του σε κάποιο αμερικανικό FIR, συνέχεια με την επιστροφή του Μαβ(ερικ) στην Ακαδημία και την εκπαίδευση του νέου αίματος στα παλιά αλλά πάντοτε αξιόπιστα F-18 και γκαν φινάλε στο πεδίο της μάχης με το επιμύθιο του «ισχύς εν τη ενώσει» να γράφεταιμε περιπετειώδη, όσο προβλέψιμο τρόπο, όπως πρέπει να κάνει ένα blockbusterπου σέβεται τον εαυτό του αλλά βασικά το ταμείο του.
Και που βρίσκεται το κακό σε όλα τα παραπάνω; Γιατί θα πρέπει οι κριτικοί να γκρινιάζουν κάθε φορά που κάτι κινηματογραφικό εύκολο, εύγεστο και όμορφο ακουμπάει το συναίσθημα και τα ένστικτα του κοινού, αφήνοντας χαρακτηριστικά απροπόνητο τον εγκέφαλό μας για ένα δίωρο;
Η απάντηση είναι απλή: Γιατί η διαδικασία του να βλέπεις την αλήθεια στον καθρέφτη, σαν selfie χωρίς φίλτρα του Instagram, έχει μια καθαρτική απόλαυση. Δεν μιλάμε για πούρο κυνισμό, αλλά για ειλικρινή συζήτηση πάνω στο τι έχει φέρει το σινεμά μπροστά στη μεγαλύτερη κρίση που έχει γνωρίσει μέχρι σήμερα. Γιατί ταινίες σαν το «Top Gun: Maverick» όσο φέρνουν κόσμο στις αίθουσες, τόσο τον σπρώχνουν σε έναν δεύτερο χρόνο στις streaming υπηρεσίες που ολοένα και θεριεύουν.
Τι προκαλεί αυτό το ατελείωτο σπιράλ καθόδου του κινηματογράφου που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια; Η αδυναμία έμπνευσης, η δημιουργική ατολμία, η αναπαραγωγή στερεοτύπων και εν τέλει οι μαθηματικές εξισώσεις που υποδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο θα ξεδιπλωθεί η αφήγηση είναι μόνον μερικές από τις αιτίες. Κάπως έτσι, το νέο «Top Gun» δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το ξύνει κάθε τόσο την επιφάνεια του πολεμοχαρούς story tellingγια να αποκαλύψει έστω και για μερικά δευτερόλεπτα το φθαρμένο σελιλόιντ της πρώτης ταινίας. Ουσιαστικά «Maverick» δεν προσφέρει τίποτα περισσότερο από ένα δίωρο και κάτι νοσταλγικό overdose γεμάτο εφιδρωμένα πλαστικά πιλοτηρίων, «πλαφ»ξαναμμένων ελαστικών στον αεροδιάδρομο, κλασσικών Rayban μοντέλων, αμερικανικών σημαιών κάθε μεγέθους και εφαρμογής, ρυθμικών ρεφρέν τύπου «Rideinto the Danger Zone» και πάνω από όλα πολύ, πολύ, πολύ Τομ Κρουζ! Μια διαχρονική κινηματογραφική αξία που ποτέ δεν κατρακυλά στο χολιγουντιανό χρηματιστήριο. Αλλά αλήθεια,γιατί το σινεμά εν έτει 2022 χρειάζεται στα εκατό από τα εκατοτριανταένα λεπτά διάρκειας μιας καλογυρισμένης περιπέτειας να ζουμάρει πάνω σε έναν 60χρονο action hero (πόσο οξύμωρο το «60χρονος action hero»);
Όλοι οι χαρακτήρες μοιάζουν χάρτινοι μπροστά στο συγκρατημένα αναρχικό ρόλο του Πιτ-Μάβερικ- Μίτσελ, που δεν καταλαβαίνει από κανόνες, κανονισμούς και ιεραρχίες. Οι στρατηγοί στο φιλμ είναι όλοι ανεξήγητα στριφνοί και κακοί (και όχι γιατί θέλουν να επιχειρήσουν σε μια ξένη χώρα χωρίς προηγούμενη έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ), οι γυναίκες είναι είτε για ρομάντζο είτε για να οδηγούν προσεκτικά και χωρίς προσπεράσεις πίσω από το F-18 του ηγέτη, οι κακοί που ανατινάζονται σε κάθε συνάντηση με τον Μαβ δεν έχουν πρόσωπο παρά μόνο φιμέ κράνη και αυτή η άμοιρη νέα γενιά παίρνει από την αρχή το ρόλο του απόλυτου κομπάρσου… Στο «Top Gun: Maverick» οι νέοι, παρότι είναι άρτια εκπαιδευμένοι και φοβεροί πιλότοι, πρέπει να διδαχτούν από την αρχή τα μυστικά της πτήσης από ένα ανερμάτιστο, πληγωμένο, παλιμπαιδίζοντα εξηντάχρονο πραγματικό αρσενικό. Γιατί οι πιτσιρικάδες ξέρουν μόνον από ψηφιακές εμπειρίες και εικονικές αερομαχίες. Όχι, δεν χρειάζεται ο παλαίμαχος Μαβ έναν ψυχολόγο ή έστω μια καθυστερημένη τιμητική συνταξιοδότηση… Η νέα γενιά χρειάζεται τον βετεράνο να τους μάθει τι σημαίνει ομαδικότητα (αν και μένει μόνος στη μέση της ερήμου) και τσαγανό για να ανταπεξέλθεις στις δυσκολίες της ζωής (αν και ο ίδιος είναι παραιτημένος από αυτήν εδώ και τέσσερις δεκαετίες).
Την ίδια στιγμή που η τηλεόραση -ή για να είμαστε πιο ακριβείς οι πλατφόρμες streaming- διανύουν την ακμαιότερη περίοδο τους, το σινεμά απαντά με νόστιμες, ξαναζεσταμένες συνταγές που έχουν ως εμπνευσμένους πρωταγωνιστές εξηντάρηδες που μοιάζουν με σαραντάρηδες (παρομοίωση που ταιριάζει μάλλον και για το κινηματογραφικό μέσο). Δυστυχώς, όμως ακόμη και αν τυφλωθείς από τα Neon φώτα, κάποια στιγμή θα ξημερώσει και θα δεις αμασκάρευτη την αλήθεια. Και όσο το σινεμά θα βλέπει με τα κιάλια το θάρρος της τηλεοπτικής παραγωγής πάνω στη γεωπολιτική («Homeland»), στο χάσμα γενεών και την πλάνη των«παλιών καλών καιρών» («Succession»), στα δεινά της πατριαρχίας («Handmaid’s Tale»), στην ελευθερία του σεξουαλικού αυτοπροσδιορισμού («Sex Education») και στην αλληγορική καταγραφή των φυλετικών/ταξικών διακρίσεων («The Underground Railroad»), τόσο αυτό που προτείνει θα μοιάζει παρωχημένο, παλιό και ρυτιδιασμένο. Ο κινηματογράφος δεν χρειάζεται να ξαναγεμίσει με κηροζίνη τα F-14 του παρελθόντος -είναι εποχή που έχει πάει και το πετρέλαιο στο θεό. Αυτό που χρειάζεται είναι αναγέννηση και όραμα. Και το «Top Gun: Maverick» είναι σίγουρο ότι δεν προσφέρει κάτι τέτοιο…
